Onderwijs-cao is een doekje voor het bloeden

Na het bereiken van een onderhandelaarsakkoord heeft de AOb een aangekondigde landelijke staking afgelast. Maar het akkoord schuift het aanpakken van het lerarentekort op de lange baan.
3 oktober 2023

Het Nederlandse onderwijssysteem is al jaren in crisis. Het lerarentekort speelt hierin een centrale rol. De voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb) Tamar van Gelder noemde het in een reactie op de miljoenennota terecht ‘een catastrofe die zich onder onze neus voltrekt en we doen er bijna niks aan’. Elk schooljaar neemt het aantal vacatures dat niet vervuld wordt toe. ‘Een op de negen klassen in het basisonderwijs begon dit schooljaar zonder leraar. En dat zal alleen maar erger worden’, aldus Van Gelder. Maar in het onderhandelaarsakkoord voor de nieuwe cao in het primair onderwijs (po) en voortgezet onderwijs (vo) dat enkele dagen eerder door diezelfde AOb werd bereikt, worden evenmin ‘nieuwe wegen ingeslagen’.

Voor het aanpakken van het lerarentekort is het cruciaal dat de werkdruk omlaag gaat. Het onderwijs is immers al jarenlang de burnoutkampioen van Nederland – niet bepaald een aantrekkelijke uitgangspositie om nieuwe leerkrachten aan te trekken. Desondanks beginnen nog altijd veel enthousiastelingen aan een lerarenopleiding. In het po valt echter tien procent van de nieuwe leerkrachten binnen drie jaar uit. In het vo ligt dat percentage zelfs op twintig procent. Er is sprake van een vicieuze cirkel waarbij het lerarentekort en de hoge werkdruk elkaar versterken. Op dat vlak schiet zowel de miljoenennota als het onderhandelaarsakkoord tekort.

Slap akkoord

Aanvankelijk bedroeg het loonbod van de werkgevers slechts vijf procent. Als gevolg van de inflatie zou dit betekenen dat leerkrachten er in feite flink op achteruitgaan. De AOb reageerde daarom voor de zomervakantie met een ultimatum. Omdat hier geen gehoor aan werd gegeven, werd een landelijke staking aangekondigd voor 5 oktober. Onder druk van de stakingsdreiging kwamen de werkgevers toch over de brug en werd er een onderhandelaarsakkoord aangekondigd.

Door direct aan te kondigen dat de staking hiermee ‘van de baan’ was, liep de AOb vooruit op de ledenraadpleging. Eerder werd bij online voorbereidende stakingsbijeenkomsten al aangegeven dat de AOb geen landelijke stakingsmanifestatie wilde omdat ze bang waren voor een tegenvallende opkomst. De deelnemers aan de bijeenkomsten beklaagden zich echter vooral over het gebrek aan communicatie vanuit de bond. Het heeft er veel van weg dat de AOb de staking ondergeschikt heeft gemaakt aan de lopende onderhandelingen. Het is veelzeggend dat de actiepakketten die eind augustus zouden worden verstuurd niet werden verzonden.

Gezien de enorme crisis waarin het onderwijs verkeert, valt het onderhandelaarsakkoord enorm tegen. De loonsverhoging van 10 procent zorgt ervoor dat leraren er niet teveel op achteruitgaan in koopkracht en de verbeterde reiskostenvergoeding zorgt ervoor dat ze iets minder op hun reiskosten hoeven toe te leggen. Er zijn echter geen concrete afspraken gemaakt over het verlagen van de werkdruk of het terugbrengen van het lerarentekort. In plaats daarvan zijn er veel goede voornemens terug te vinden over de volgende cao. Dat lukt echter alleen als de AOb dan wel doorpakt.