Nieuwe president Oekraïne is van hetzelfde laken een pak
Door Max van Lingen
De verkiezing van Porosjenko kwam niet als een verrassing. Hij voert al sinds februari de peilingen aan. Met 54,7 procent van de stemmen behaalde hij al een absolute meerderheid in de eerste ronde. Hij liet hiermee de nummer twee, Joelia Timosjenko, de lieveling van het Westen, ver achter zich. Zij behaalde slechts 12,8 procent van de stemmen.
Het is opvallend dat de opkomst met 55,33 procent relatief laag lag. Voor een gedeelte wordt dit verklaard doordat het in delen van het oosten niet mogelijk was om te stemmen. Maar ook in de westelijke en centrale delen van het land was het enthousiasme ver te zoeken. Dit heeft te maken met de slechte ervaringen van veel Oekraïners met corrupte politici.
De verkiezing van Porosjenko zal het vertrouwen niet herstellen. Met een geschat vermogen van 750 miljoen euro behoort hij al sinds jaar en dag tot de klasse van oligarchen die de macht in Oekraïne onderling verdeelt.
In 1998 werd hij voor het eerst verkozen in het Oekraïense parlement als lid van de partij van toenmalig president Leonid Koetsjma. In 2001 stapte hij over naar de partij van Victor Joesjtsjenko. Deze partij won in het jaar erop de parlementsverkiezingen. Porosjenko wordt genoemd als een van de belangrijkste financiers van de Oranje-revolutie van 2004. De presidentsverkiezingen die hierop volgden werden gewonnen door Joestsjenko.
Porosjenko werd voor de eerste keer benoemd als minister. In 2005 beschuldigden Porosjenko en toenmalig minister Joelia Timosjenko elkaar van corruptie. Dit leidde tot de ontbinding van het kabinet door Joesjtsjenko. Porosjenko keerde echter in 2009 terug als minister. Joesjtsjenko werd tijdens de presidentsverkiezingen van 2010 verslagen door Victor Janoekovitsj.
Aanvankelijk betekende dit het einde van het ministerschap van Porosjenko. Maar in 2012 keerde hij alsnog terug als minister onder president Janoekovitsj. Toen de Maidan-protesten eind 2013 uitbraken, veranderde hij opnieuw van kamp. Hij was de eerste oligarch die zich achter de protesten schaarde.
Nieuwe manier?
Porosjenko voerde campagne onder de leus ‘een nieuwe manier van leven’. Maar van een breuk met de oude, corrupte politiek van Oekraïne is geen sprake. Voor veel Oekraïeners was dit reden om niet te stemmen. Degenen die wel gingen stemmen deden dat in de hoop dat hiermee een einde aan het geweld zou komen. In zijn verkiezingscampagne sprak Porosjenko steeds verzoenende woorden. Begin april zei hij bijvoorbeeld dat er te weinig steun was voor lidmaatschap van de NAVO om dit te agenderen.
Opvallend was ook dat de steun voor de extreem-rechtse partijen Svoboda en de Rechtse Sector nihil was. Hun leiders kregen respectievelijk slechts 1,16 en 0,7 procent van de stemmen. De daadwerkelijke invloed van deze organisaties is waarschijnlijk groter en we moeten oppassen om het gevaar van extreem-rechts te onderschatten, maar het laat wel zien dat het beeld dat pro-Russische media schetsen schromelijk overdreven is.
Extreem-rechts kan echter snel aan invloed winnen wanneer de nationalistische spanningen in Oekraïne worden aangewakkerd. De koers die Porosjenko aankondigde tijdens een persconferentie nadat bekend was dat hij had gewonnen vormt daarbij een groot gevaar. ‘Het land heeft een nieuwe president. Ik ben ervan overtuigd dat deze verkiezingen eindelijk vrede brengen in Oekraïne en een einde maken aan de wetteloosheid, de chaos en de terreur van bandieten in het oosten.
Mensen met wapens moeten worden verdreven uit Oekraïense straten, Oekraïense dorpen en steden.’ De kersverse president bracht dit beleid direct in de praktijk door de ‘antiterroristische operatie’ in de opstandige provincies in het oosten op te voeren. De eenheid die Porosjenko belooft wil hij van bovenaf met geweld afdwingen.
Maar door het conflict verder te laten escaleren raakt de bevolking van oost-Oekraïne alleen maar verder vervreemd van de rest van het land. De tragedie in Odessa, waarbij tientallen demonstranten omkwamen, en de reacties die de tragedie ontketenden hebben bovendien laten zien hoe groot het gevaar van een burgeroorlog is. De enige manier om dit af te wenden is door de bevolking in oost-Oekraïne tegemoet te komen en de gemeenschappelijke belangen van de bevolking te benadrukken.
De Maidan-protesten begonnen als reactie op het corrupte en autoritaire regime van Victor Janoekovitsj en de oligarchen die de macht in Oekraïne verdelen. Dit was een boodschap die de nadruk legde op de gemeenschappelijke belangen van de bevolking in heel Oekraïne. Maar bij gebrek aan een georganiseerd links geluid is het protest steeds meer in nationalistische richting afgebogen.
De werkelijke verliezer van de presidentsverkiezingen is de Oekraïense bevolking in alle delen van het land. Want de verkiezingsoverwinning zal niet alleen gebruikt worden als legitimatie voor escalatie van het geweld. Als onderdeel van de corrupte klasse van oligarchen zal Porosjenko ook als uitvoerder optreden van het afbraakbeleid dat het IMF als voorwaarde heeft gesteld voor het noodpakket van 17 miljard. Zolang de strijd tegen de oligarchen wordt overschaduwd door nationale tegenstellingen gaan alle Oekraïeners donkere tijden tegemoet.