Nieuwe cultuur van revolutionair Caïro

Wie Caïro voor de revolutie heeft gezien en nu terugkomt zal onder de indruk zijn van haar zichtbare invloed. Talloze soorten graffiti en politieke slogans zijn op de muren geschilderd. Taxi’s en winkeltjes hangen vol met foto’s van martelaren en symbolen van de revolutie. Zangers op het Tahrirplein trekken nog steeds enthousiaste betogers aan. De revolutie heeft een diepgaande invloed op het culturele leven.

Tekst en beeld door Mona Dohle, vanuit Egypte

Een van de plekken die dit illustreert is de faculteit voor Schone Kunsten aan de Universiteit van Helwan in Zamalek, een wijk in Caïro. De muren van de faculteit zijn sinds de revolutie met graffiti bedekt. Op een van de muren staat: ‘Kunst = vrijheid, vrijheid = verantwoordelijkheid, kunstenaar zijn = verantwoordelijk zijn.’

Deze uitspraak staat symbool voor het sterke politieke bewustzijn onder jonge kunstenaars. ‘De verhouding tussen studenten en docenten is honderd procent veranderd’, beschrijft kunststudente Sahar Ashraf. ‘We voelen ons gerespecteerd en serieus genomen.’

Sociale netwerken spelen een belangrijke rol bij het verspreiden van kunst. Facebookgroepen als ‘I am Tahrir’ dienen als platform om nieuwe kunst te tonen. De liederen van Amir Eid en Hany Adel of Ramy Gamal zijn populair op YouTube.

Een ander voorbeeld van revolutionaire cultuur is de Bassem Youssef Show. Bassem Youssef was gefrustreerd over de berichtgeving door de overheidsmedia en maakte thuis satirische filmpjes over de propaganda van het regime-Mubarak. Inmiddels zijn z’n filmpjes miljoenen keren bekeken op YouTube.

De nieuwe culturele uitingen staan niet helemaal los van oude gewoontes. Zo werd Mubarak in het geheim vaak ‘la vache qui rit’ genoemd omdat hij op de lachende koe op de kaasverpakkingen zou lijken. Dit symbool komt nu openlijk in politieke cartoons en posters terug.

De demonstranten bouwen op een langere traditie van regime-kritische kunst. De klassenbewuste liederen van Sheikh Imam en de gedichten van Ahmed Fouad Negm uit een eerdere periode zijn nog steeds populair. De woorden van Negm verwoorden de gevoelens van demonstranten in het hier en nu:

‘Wie zijn zij, wie zijn wij? / Zij zijn de autoriteit, de sultans / Zij zijn rijk en hebben de regering aan hun kant / Wij zijn de armen die geregeerd worden / Denk erover na, gebruik je hersens / Zie wie over wie regeert.’

De revolutie is dan ook verre van klaar. Kritische en onafhankelijke kunstenaars worden nog steeds vervolgd en bedreigd. De revolutionaire zanger Rami Issam werd bijvoorbeeld nog in maart door het leger gearresteerd en gemarteld. De massaopstand heeft de kunstenaars echter zelfvertrouwen gegeven in hun rol als ‘politieke waakhond’. ‘Wij voelen dat we nu een stem hebben’, zegt Nervan Nader, kunststudente uit Caïro.

Mina Essam, die pas geleden afgestudeerd is, benadrukt: ‘De revolutie is nog niet over, het zal nog lange tijd duren, maar we willen de ideeën van mensen veranderen. We willen democratie blijven oefenen.’