Niet alleen robots bedreigen banen, maar Asscher ook

In een opinieartikel in het NRC stelde minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat robots de werkgelegenheid bedreigen. De robotisering zou ook de reden zijn dat de rijken rijker worden, en de armen armer. Het is een opzichtige poging de aandacht af te leiden van de ontslagen die dit kabinet zelf doorvoert.
22 oktober 2014

Door Ewout van den Berg

Door de aandacht te richten op robots probeert de ‘sociaal’ liberaal Asscher in één klap twee van de grootste problemen van het moment – de hoge werkloosheid en de groeiende ongelijkheid – toe te schrijven aan technologische ontwikkeling. Boodschap: het kabinet wil er wel iets aan doen, maar staat machteloos tegenover deze grotere krachten. Asscher’s schaamteloze opportunisme betekent niet dat technologische ontwikkeling geen invloed heeft op de werkgelegenheid.

Dynamiek kapitalisme

Kapitalisten investeren in technologie om goedkoper te kunnen produceren dan de concurrent. Om niet achter te blijven zal de concurrent dezelfde investering doen, waardoor het technologische niveau van de productie weer wordt gelijkgetrokken. De kapitalist wordt hierdoor opnieuw gedwongen om naar middelen te zoeken om de concurrenten voor te blijven. Door dit permanente proces wordt de rol van levende arbeid in het productieproces steeds kleiner ten opzichte van de rol van machines.

Het gevolg van technologische ontwikkeling is veelzijdig. Innovaties kunnen nieuwe sectoren en banen creëren, maar door efficiënter worden van bestaande productieprocessen verdwijnen banen. Met name dit laatste is het geval tijdens economische crises. Kapitalisten proberen te besparen op hun arbeidskosten, maar hebben tegelijkertijd te weinig vertrouwen in het bestaan van koopkrachtige vraag om grote investeringen te doen. Dit is waarom in de VS en de Eurozone de investeringen afnemen en geld juist speculatief wordt ingezet.

Technologische ontwikkeling wordt binnen het kapitalisme gekaapt voor de belangen van de 1%. Door innovaties kunnen we langer leven, groene stroom opwekken en kunnen we genoeg voedsel produceren om de hele wereldbevolking te voeden. Maar binnen het kapitalisme hebben werkende mensen niets te zeggen over in welke sectoren geïnvesteerd wordt en wie hiervan profiteert. Winst is de enige drijfveer.

Ondanks de toenemende productiviteit werken we in Nederland even lang (nog niet lang genoeg voor de VVD en D66) en onder steeds onzekerder omstandigheden. Er wordt miljarden besteedt aan de ontwikkeling van nieuw wapentuig zoals de JSF, terwijl er op geneesmiddelen tegen ebola weinig geld is te verdienen. Sinds het begin van de uitbraak van ebola stierven naar schatting 300.000 mensen in Afrika door de makkelijk te voorkomen ziekte malaria.

Politieke hypocrisie

Tot zover technologische ontwikkeling, maar hoe zit het met de rol van de gevestigde politiek en de PvdA in het vergroten van de werkloosheid en ongelijkheid? Wetenschappers van de universiteit van Oxford schrijven in hun onderzoek dat de zorgsector hier niet hard door wordt geraakt. Zorgwerkers zijn met hun verschillende handelingen en contact met patiënten niet snel te vervangen door robots. Juist dit is de sector waar dit kabinet de komende jaren 100.000 mensen wil ontslaan.

De werkloosheid neemt verder toe door de verhoging van de pensioenleeftijd. Uit recent onderzoek van ABN Amro blijkt dat hierdoor de potentiële beroepsbevolking tussen 2013 en 2023 zal toenemen met tussen de 245.000 en 620.000 personen. De verhoging werd mede mogelijk gemaakt door het verraad van de door de PvdA gedomineerde vakbondstop in de nasleep van het massale Museumpleinprotest van 2004.

Naast het vergroten van de werkloosheid hebben achtereenvolgende kabinetten ook de ongelijkheid vergroot. Jarenlang deden zij er alles aan om de winsten van multinationals op te krikken. Onder PvdA’ers zoals Vermeend, Kok en Bos werd Nederland opgetuigd als belastingparadijs. Terwijl er een heel apparaat is opgericht om fraude van bijstandsgerechtigden te bestrijden, kunnen multinationals op de koffie bij de belastingdienst. De wettelijke winstbelasting voor bedrijven daalde sinds 2000 van 35% naar 25%.

Als het kabinet echt een verkeerde inschatting heeft gemaakt over de impact van de vergrijzing, zoals Asscher stelt, dan moeten daar ook conclusies aan worden verbonden. Links zou daarom eisen naar voren moeten schuiven zoals de verlaging van de pensioenleeftijd naar 60 en een werkweek van 30 uur met behoud van inkomen. Als deze eisen door strijd worden binnengehaald, betekent dat een reële verbetering in de levens van werkende mensen.

Maar dit is niet genoeg. Binnen het kapitalisme zijn niet de behoeften van mensen leidend voor werkgelegenheid, maar de vraag of er geld mee kan worden verdiend. Tienduizenden mensen worden de komende jaren door staatssecretaris van Rijn gedwongen de taken van professionele zorgwerkers over te nemen – een keuze ‘uit liefde’. Dit laat zien dat de belangen van gewone mensen steeds meer haaks komen te staan op het kapitalisme. Des te meer reden voor links om het systeem niet te verdedigen, maar te bevechten.