Nee tegen Zwarte Piet: acties buiten de Randstad

Niet alleen in de Randstad is de afgelopen maand actie gevoerd tegen Zwarte Piet. Ook daarbuiten zijn activisten bezig geweest om hun onvrede zichtbaar te maken. Kees Hoogendijk interviewde Pieter van Diepen, die actie voerde in Amersfoort. Stijn Krooshof sprak met Sanne, die in Geleen de straat op ging.

Pieter: ‘Er is meer protest nodig’

Hoe denkt je omgeving over Zwarte Piet?
6 december 2016

Pieter: Het valt me mee, al merk ik dat ik wel bang ben om de discussie aan te gaan. Vrienden en bekenden zeggen vaak dat de kleur van Piet voor kinderen niet uitmaakt. Waarom zouden we het dan niet veranderen als het mensen kwetst? Dat is al bemoedigend om te horen. Voor het idee van mijn actie kreeg ik veel passieve steun, maar in mijn eigen kring vinden mensen het lastig om zelf ook van zich te laten horen. Ik heb het idee dat ze niet bekend durven staan in hun omgeving als tegenstander.

Waarom ben je de straat op gegaan, en hoe?

Pieter: Ik word zelf nogal eens gediscrimineerd in mijn rolstoel en ik vind het daarom extra vervelend dat andere mensen ook gediscrimineerd worden. Ik was al twee keer eerder bij een anti-Pietenprotest. Dat was in Leiden en Utrecht. In Amersfoort werd een Pietenfeest georganiseerd op een plein en ik vond dat er in mijn eigen stad ook een tegengeluid moest zijn.

Ik ben vlak bij het Pietenfeest gaan zitten met een bord met de tekst ‘Zwarte Piet doet het feest verdriet’. De meeste gesprekken die ik had waren redelijk positief. Er was wel een nare reactie van iemand die voorbij liep en me uitschold. Een paar hele goede reacties, waaronder een van een oudere witte man. Toen hij naar me toe kwam lopen kneep ik ‘m eerst een beetje maar hij was het juist met me eens.

Was het onder de huidige gepolariseerde stemming niet extra spannend om de straat op te gaan?

Pieter: Ja, dat was het wel en daarom ben ik naar politie gegaan van te voren. Ik wilde dat ze op de hoogte waren want ik wilde het liefst ergens gaan zitten waar de politie me in de gaten kon houden. In Leiden waar ik meedeed aan een protestactie werden we beter beschermd, hoewel we daardoor ook meer op afstand stonden.

De dienstdoende agent op het bureau in Amersfoort beweerde dat ik geen toestemming had en ik dus aangehouden zou worden als ik wel zou gaan. Ik beriep me op mijn recht op meningsuiting en recht op demonstreren. Vrienden van me zeiden dat ik geen toestemming nodig had en dat klopt ook. Ik hoop natuurlijk wel dat er volgend jaar meer mensen op de actie zijn.

Het Sinterklaasjournaal lijkt Zwarte Piet uit te faseren, wat verwacht je dat er nodig is om Zwarte Piet ook in Amersfoort uit te bannen?

Pieter: Er is meer protest nodig, meer zichtbaarheid van tegenstanders. Ik merk ook dat de mensen die pro-Piet zijn vaak slecht geïnformeerd zijn. Daarom is het ook belangrijk om erover te blijven praten. En er altijd wat van te zeggen als iemand wil vasthouden aan Zwarte Piet en een vervelende opmerking maakt.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Sanne: ‘Mensen hebben het idee dat het een randstadkwestie is’

Waarom ben jij gaan protesteren?


Sanne: Ik woon in Brunssum, een klein plaatsje naast Heerlen, en ik ken vrijwel geen mensen die Zwarte Piet zouden willen veranderen. Ik ken eigenlijk alleen mensen die erg tegen verandering zijn en het niet begrijpen.

Ik protesteerde om een geluid buiten de Randstad te laten horen, maar ook om in mijn omgeving met die mensen in contact te komen. Want ik geloof wel dat er in mijn omgeving medestanders en gelijkgestemden zijn, maar die zijn gewoon bang om er voor uit te komen, denk ik. En dat is gelukt want we hebben reacties gehad van mensen die ons steunden maar er niet openlijk voor uit durfden te komen.

Wat hebben jullie precies tijdens de intocht gedaan?

Sanne: We waren in eerste instantie van plan om leuzen te gaan roepen, zoals ‘Zwarte Piet is Racisme’ en ‘Stop Blackface’. Maar omdat we de week voor het protest zoveel bedreigingen kregen en echt racistische, hatelijke reacties, hebben we voor eigen veiligheid besloten om een stil protest te houden. We zijn daar dus gewoon gaan staan met onze borden met leuzen erop, en hebben geen leuzen geroepen. We hadden het live gestreamd, ook via Facebook, en daar kwamen wel veel reacties op.

Veel mensen reageerden met ‘Zwarte ga terug naar je eigen land’, ‘Schaam je je niet?’, ‘Landverrader’ en ‘NSB’er’. Ook wel mensen die wel met ons in gesprek gingen. Een vrouw op leeftijd zei dat ze ons had gevolgd op Facebook en dat ze ons wilde steunen. Zij had wat van de verschrikkelijke reacties gezien dus kwam ook om ons te beschermen, mocht het uit de hand lopen. Dat was wel heel lief. Dus er kwamen ook mensen die wel begrip voor ons toonden, maar het waren vooral veel mensen die er gewoon niks van begrepen, hele boze mensen.


Jullie hadden een brief van de gemeente gekregen dat je alleen positieve boodschappen mocht uitdragen?

Sanne: Ja, die hadden we niet allemaal ontvangen. Janneke en ik hebben de demonstratie georganiseerd. Janneke heeft uiteindelijk het formulier ter kennisgeving aan de gemeente ingevuld en zij heeft twee dagen van tevoren een gesprek gehad met gemeente en politie. Toen kreeg ze een brief waarin de gemeente haar voorwaarden voorlegde. Die heb ik pas na de demonstratie ingezien.

Janneke liet mij wel van tevoren weten dat we alleen positieve boodschappen uit mochten dragen. Toen gaf ik aan dat dat volgens mij censuur was en dat ik daar niet mijn leven ging riskeren voor een positieve boodschap. Mijn boodschap is ‘Zwarte Piet is racisme’ en daar is niks positiefs aan. Dus ik zei dat we niks zouden veranderen, dat we daar gewoon met onze borden zouden gaan staan. Op het het A4’tje stond inderdaad dat over racisme niet gesproken mocht worden. Maar Janneke heeft dat niet ondertekend, dat is puur ter kennisgeving gestuurd.

Hoe gingen jullie ermee om dat jullie borden werden afgepakt tijdens de demonstratie?

Sanne: Ik heb geprobeerd er tegenin te gaan. Amnesty International Nederland had ’s ochtends nog contact met ons gehad voor we gingen demonstreren. Zij zeiden dat het inderdaad een soort censuur was en dat de politie en de gemeente dat niet zomaar mochten doen.

Dat heb ik ook aangegeven aan de agenten, maar die wilden daar niets van horen. Toen ik vroeg wat precies het probleem was, zei een agent dat het ‘niet volgens de afspraak’ was, en wees naar het woordje ‘racisme’ op het bord. Zelfs mijn bord ‘Voor een racismevrij kinderfeest’ – een vrij positieve boodschap, vind ik – werd afgenomen omdat daar ook ‘racisme’ op stond.

De hoofdagent belde vorige week naar Janneke of we de borden nog terug wilden hebben, daar hadden we natuurlijk helemaal niks aan. We zijn ze wel gaan ophalen, maar meer als statement van ‘het hoeft niet bij het oud papier te belanden, de boodschap is te belangrijk’.

Hoe gaan jullie om met alle bedreigingen?

Sanne: Ja, dat is best heftig. We zijn met zo veel bezig. We zijn met de positieve reacties bezig om een bijeenkomst te organiseren met de mensen die ons steunden. Die mensen hebben we benaderd of ze tijdens zo’n bijeenkomst met ons willen kijken wat we kunnen leren van wat we gedaan hebben en wat we in Limburg nog meer kunnen doen. Daar zijn we druk mee bezig.

Er zijn veel bedreigende reacties geweest, maar het is pas een strafbaar feit als iemand iets zegt als ‘Ik kom jou een kogel door je hoofd schieten’. Het is niet strafbaar om te zeggen ‘Als ik je tegenkom heb je een probleem’, of ‘Ik hoop dat je overreden wordt als je over een zebrapad loopt’. Dus het is moeilijk om in te schatten welke daadwerkelijk strafbare feiten zijn en welke niet. Maar we hebben alle reacties op screenshots gezet, dus we gaan er nog doorheen.

Janneke heeft aangifte gedaan tegen de politie en de burgemeester. Ik heb dat nog niet gedaan: een organisatie die bemiddelt bij problemen met de overheid zei dat het efficiënter is om een klacht bij de politie in te dienen en met die klacht naar de Ombudsman te stappen. Dus dat ga ik waarschijnlijk doen. Bedreigingen via social media worden vaak gedaan door profielen met valse, niet-bestaande namen, dus dat maakt het extra moeilijk.

Wat is er nodig om Zwarte Piet in jouw gemeente afgeschaft te krijgen?

Sanne: Ik heb eigenlijk geen idee. Ik ben met de basisschool van mijn dochter in gesprek geweest, maar daar geeft absoluut niemand gehoor aan mijn klachten. Toen ben ik hogerop gestapt, naar de scholengemeenschap. Dat is een onderwijsstichting waar 38 basisscholen onder vallen, ook de basisschool van mijn dochter, maar ze wijzen allemaal naar elkaar. De scholengemeenschap wijst naar de directrice en zegt dat ze ervan uitgaan dat de school het op de juiste manier invult, en de directrice van de school zegt dat ze het aan de ouderraad overlaat. Maar ik vind dat geen beslissing die een ouderraad zou moeten nemen, dus ik blijf eigenlijk tegen muren aanlopen.

Een moeder uit Utrecht is naar het College van de Rechten van de Mens gestapt. Die hebben toen niet gezegd dat de school het per direct moet afschaffen, maar wel dat ze in de komende jaren ervoor moeten zorgen dat er geen racisme en discriminatie gefaciliteerd wordt op school, dat de karikatuur wel moet veranderen — dus die stap wil ik gaan zetten. Mensen hebben het idee dat het een Randstadkwestie is, dat het niet speelt in Limburg. Dat idee hebben de meeste mensen en dat wou ik ook veranderen door hier de straat op te gaan, maar echt serieus werden we niet genomen.

Nu waren we met vier of vijf mensen, en als het nodig is dan kunnen we volgend jaar echt met meer dan twintig man staan. We hebben veel reacties gehad van: ‘Wij willen er de volgende keer bij zijn’. Er was superveel politie op straat, dat heeft de gemeente een hoop geld gekost. Het kabinet heeft zich gisteren ook uitgesproken, en ik denk dat gemeentes straks ook zeggen: ‘Misschien kunnen we maar beter gaan veranderen’.

Zie De Limburger voor beelden van de actie in Geleen.