Nederland verdient een democratische en strijdbare vakbeweging

Met veel bombarie kondigde de FNV dit najaar een ‘actiedag’ tegen de koopkrachtcrisis aan die plaatsvond in Amsterdam. De FNV heeft zich daarmee de SP-methode van campagnevoeren eigengemaakt. Er was geen sprake van een actie, maar van een bijeenkomst in een tent.

Vakbondsleden waren figuranten op hun eigen actie. Er werd een groepsfoto en een filmpje achteraf gemaakt – want net als bij de SP-‘acties’ gaat het niet om het opbouwen van maatschappelijke druk, maar om promotie van de eigen organisatie.

Met zo’n 2000 deelnemers werd het de kleinste landelijke vakbondsactie sinds mensenheugenis. De vakbond sprak zelf van een ‘groot succes’. Voor de regering was het in ieder geval een helder signaal: van deze vakbeweging hebben zij niets te vrezen. De FNV-top maakt zich nu vrolijk over een beperkte ledenwinst: de inzet is om papieren leden te winnen door promotie en aanbiedingen. Maar de strijd voor verbeteringen wordt nauwelijks gevoerd. Cao-trajecten worden niet gecoördineerd, waardoor de resultaten vaak tegenvallen. De bond stelde zich meer dan een jaar geleden ten doel om in alle cao’s algemene prijscompensatie af te spreken. In 2022 is dat naar eigen zeggen in slechts 11 cao’s gelukt.

Het contrast met andere Europese landen, waar ingezet wordt op massastakingen en het coördineren van cao-strijd om verbeteringen af te dwingen, kan haast niet groter zijn. Het toont aan dat er iets grondig mis is met de FNV. Toen Balkenende in 2004 de aanval inzette op de VUT en het prepensioen, riep de FNV actievergaderingen uit die actiecomités opzetten en lokale actietrajecten inzetten. In Rotterdam leidde dat tot een algemene staking in de hele regio en een massademonstratie van tienduizenden mensen op de Coolsingel. Dat zette de toon voor een manifestatie van honderdduizenden in Amsterdam. Nu bedenken enkele bureaucraten een mediageniek idee en mogen vakbondsleden komen opdraven voor de plaatjes. Het mag geen wonder heten dat ze dat laatste nauwelijks doen.

Koerswijziging

Dit soort fopacties zijn een opmaat naar slechte akkoorden die vervolgens als succes worden verkocht. Het pensioenakkoord, dat de deur openzet naar het privatiseren van de oudedagsvoorziening is daar een voorbeeld van. Een nog schrijnender voorbeeld is het cao-akkoord voor bagagepersoneel op Schiphol van afgelopen zomer. De hoge werkdruk leidde vorig jaar tot een reeks wilde stakingen. Die toonden al het onvermogen van de FNV aan: de bond had Schiphol tot een speerpunt gemaakt, maar wist kennelijk geen enkele leiding te geven aan de grote onvrede onder het bagagepersoneel. Het in de zomer gesloten cao-akkoord deed niets om de werkdruk en de onderbetaling structureel aan te pakken, maar probeerde slechts wat rust te kopen met tijdelijke toeslagen. De FNV verkocht het als een overwinning.

Inmiddels is bekend dat Joost van Doesburg, die als campagneleider van de FNV op Schiphol persoonlijk verantwoordelijk was voor het akkoord, per 6 maart in dienst komt als Head of Cargo bij de Schiphol Group. Dat lucratieve baantje is ongetwijfeld een beloning voor het feit dat hij de belangen van het (fossiele) kapitaal goed heeft behartigd. Dezelfde Van Doesburg hield klimaatactivisten wekenlang aan het lijntje toen zij in contact probeerden te komen met vakbondsleden op Schiphol in verband met de actie om privéjets te blokkeren. Nu weten we waarom.

Dat een rechtse hufter als Van Doesburg zo lang kon gedijen in de FNV spreekt boekdelen. Het viel kennelijk niet eens op dat hij er niet voor zijn achterban, maar voor de klassenvijand zat. Het onderstreept eens te meer dat een koerswijziging voor de vakbeweging urgent is: klassenstrijd moet weer centraal komen te staan, niet in de vorm van wat radicale oneliners op een bijeenkomst, maar in de vorm van massamobilisaties en stakingsdagen. De staat en het kapitaal zullen pas zwichten voor druk vanuit de arbeidersbeweging wanneer ze in de portemonnee worden getroffen en vrezen dat de acties escaleren.

Een oriëntatie op strijd moet gepaard gaan met een echte democratisering van de FNV. De vakbeweging is de zelforganisatie van werkenden – elke bondsbestuurder die vakbondsleden tot human wallpaper wil reduceren, moet er met pek en veren uitgezet worden. De huidige crisis is een kans om het grote belang van de vakbeweging aan te tonen. In plaats daarvan dreigt de FNV nóg een generatie werkers van zich te vervreemden.