Nederland verdient een betere FNV

Steeds meer mensen komen als gevolg van de stijgende prijzen in de problemen. Het kabinet kiest ervoor de energiebedrijven te spekken, maar in tegenstelling tot het arbeidersverzet in veel andere landen weigert de FNV de maatschappelijke woede te mobiliseren.
1 december 2022

In oktober kwamen twee mensen in België om het leven door een koolmonoxidevergiftiging. Zij probeerden te besparen op de energiekosten door binnen een barbeque aan te doen. Het laat zien waar mensen in het kapitalisme toe worden gedreven. In Nederland komt er in januari een prijsplafond, maar de verwachting is dat de helft van de consumenten meer energie gebruikt dan gedekt wordt. Zij zullen hiervoor het volle pond moeten betalen.

Noodhulporganisatie het Rode Kruis is de afgelopen maanden in drie provincies begonnen met het leveren van honderden wekelijkse ontbijtpakketten. De organisatie schat dat 400.000 mensen in Nederland in onzichtbare voedselnood zitten. Het is een grof schandaal dat organisaties zoals het Rode Kruis en afgelopen zomer Artsen zonder Grenzen in Ter Apel, in een rijk land als Nederland in actie moeten komen.

Prioriteiten

Het kabinet hield een prijsplafond in eerste instantie zo lang mogelijk tegen. Minister voor Klimaat en Energie Jetten noemde de maatregel ‘marktverstorend’. Het kabinet heeft energiebedrijven nu carte blanche gegeven door toe te zeggen het verschil tussen de prijs van het plafond en de vraagprijs te betalen. Dit prijsplafond loopt uit op een herverdeling van publiek geld naar private handen van ten minste 23 miljard euro.

Hoogleraar economie Schinkel sprak in NRC van ‘het slechtste prijsplafond van Europa’, maar dat is alleen zo als je het vanuit het perspectief van werkende mensen bekijkt. Voor energiebedrijven is de geliberaliseerde Nederlandse markt een feestje. Die lijkt met zestig energieleveranciers erg onoverzichtelijk, maar uiteindelijk hebben slechts drie bedrijven tachtig procent van de markt in handen. Het jaar voor de gigantische prijsstijgingen boekten Essent, Vattenfall en Eneco samen nog meer dan anderhalf miljard euro winst.

Volgens liberalen zouden de winsten nodig zijn om de energietransitie te kunnen betalen, maar er is geen aanleiding om dit te geloven. Bedrijven investeren om winst te maken. Kolen, olie en gas zijn nog steeds ontzettend lucratief voor energiebedrijven. Alleen door energiebedrijven onder maatschappelijke controle te brengen, kunnen we de klimaatcrisis en koopkrachtcrisis bestrijden.

Internationaal verzet

Energiebedrijven die de prijzen verhogen, zijn in veel landen een belangrijke drijvende kracht achter de hoge inflatiecijfers. Het afgelopen jaar leidde dit op veel plekken tot verzet. Zo kwamen inwoners van Haïti, Ecuador, Argentinië, India en Indonesië massaal in verzet tegen stijgende energieprijzen en inflatie. Zij werden vaak geconfronteerd met bruut politiegeweld. In Sri Lanka wist massaal verzet de regering van Rajapaksa te verdrijven. Beelden van activisten die in de zwembaden van de heersende klasse zwommen, gingen de wereld over. Maar de beweging staat nu tegenover een nieuwe regering die gesteund wordt door het IMF.

Ook dichter bij huis is er veel verzet tegen de prijsstijgingen. In Frankrijk legden arbeiders in de raffinaderijen in september wekenlang het werk neer. In solidariteit gingen tienduizenden mensen de straat op. En op dinsdag 18 oktober staakten meer dan een miljoen mensen, met name in het transport en sloten 300.000 mensen zich aan bij de demonstraties. Op 10 november volgde een landelijke actiedag tegen de afbraak van de pensioenen.

In België werd op 9 november een landelijke actie- en stakingsdag georganiseerd door drie vakbondskoepels. Stakingen lieten zich met name gelden in het openbaar vervoer en de havens. Arbeiders kwamen hiermee in actie tegen de loonnormwet die aanpassing van de lonen aan inflatie onmogelijk maakt en tegen de hoge energieprijzen. In België worden lonen vaak wel geïndexeerd, maar met grote vertraging. Belangrijke uitgaven zoals die voor benzine worden hierin niet meegenomen. De index staat ook onder continue druk van het bedrijfsleven.

Zwaktebod FNV

Veel van de actie-initiatieven in het buitenland hebben nog te weinig een strategie gericht op escalatie, maar ze staan wel in schril contrast met de opstelling van de FNV. Door druk vanuit het ledenparlement van de FNV lanceerde het bestuur de campagne ‘Nederland verdient beter’. De bond organiseerde in de aanloop naar een landelijke bijeenkomst in het Olympisch stadion een aantal vrijblijvende bijeenkomsten door het land. Naar eigen zeggen kwamen hier duizend mensen op af. ‘Als iedereen vier mensen meeneemt, zijn we straks met 4000 mensen’.

De uiteindelijke opkomst van de weggestopte manifestatie in Amsterdam-Zuid lag op de helft daarvan. Sommige sectoren die in actie zijn, zoals de verkopers van de Bijenkorf, werden in het zonnetje gezet. Maar de FNV heeft de afgelopen maanden geen enkele poging gedaan om daadwerkelijk solidariteit tussen sectoren te organiseren en cao-trajecten op elkaar af te stemmen om meer politieke druk op te bouwen. Op landelijk niveau roept de FNV wel op tot een looneis van 14,3 procent, maar in de praktijk betekent dit helemaal niets. In een goed georganiseerde sector zoals FNV Metaal ging de bond zelfs zonder actie akkoord met een loonbod van 11 procent over twee jaar.

Het is een misvatting om te denken dat de manifestatie ‘beter dan niets’ was. In een periode waarin werkende mensen er economisch snel op achteruitgaan, heeft de vakbondstop met deze tandeloze bijeenkomst tijd en energie verkwanseld. Dit is des te kwalijker aangezien het extreemrechts hiermee makkelijk wordt gemaakt om zichzelf in de aanloop naar de verkiezingen in maart als oppositie neer te zetten. Alleen de opbouw van een netwerk van kaderleden van onderaf kan hier verandering in brengen.