Nederland uit de NAVO!
Rond de NAVO-top verandert de Randstad in een gemilitariseerde vesting. In totaal worden er 27.000 agenten, bijna de helft van het totale politieapparaat, ingezet. Van 22 tot en met 27 juni worden verschillende snelwegen tussen Amsterdam, Rotterdam en Den Haag gedeeltelijk of geheel afgesloten. Mensen worden opgeroepen thuis te werken en geen evenementen in de Randstad te organiseren. En dan klaagt rechts over de belasting door klimaatactivisten?
In de aanloop naar de NAVO-top praatte premier Dick Schoof zijn mond voorbij. Hij wist te melden dat de secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte, zou aansturen op meer dan een verdubbeling van de militaire uitgaven van lidstaten: van 2 procent van het bruto binnenlands product naar 5 procent in 2032. Die valt uiteen in 3,5 procent ‘harde’ militaire uitgaven en 1,5 procent ondersteunende uitgaven, zoals infrastructuur en cybersecurity.
Deze onthulling onderstreept de holle retoriek van Europese regeringsleiders zoals Friedrich Merz en Emmanuel Macron over de noodzaak van Europese autonomie ten opzichte van de Verenigde Staten (VS) van Donald Trump. Europese staten blijven niet alleen onderdeel van de door de VS geleide NAVO, maar doen met het verhogen van hun militaire budgetten precies wat Trump eist. Al voor zijn tweede termijn riep hij NAVO-landen op om 5 procent van hun bbp in oorlogvoering te stoppen.
Daarnaast laat de voorgenomen verdeling van de miljardeninvesteringen, waarbij er ook miljarden zullen gaan naar ‘ondersteunende uitgaven’, ook zien hoe deze ingezet kunnen worden tegen de eigen bevolking.
Geschiedenis van geweld
De NAVO bracht na de Tweede Wereldoorlog Europese staten samen onder de militaire leiding van de VS. Op deze manier moesten nieuwe onderlinge oorlogen worden voorkomen en konden deels met Amerikaans kapitaal opgebouwde afzetmarkten in Europa verdedigd worden. De veronderstelde dreiging vanuit de Sovjet-Unie stond van meet af aan centraal.
Met het ondertekenen van het Noord-Atlantisch Verdrag zouden lidstaten zich verbinden aan de noodzaak om ‘democratische principes, individuele vrijheden en de rechtsstaat’ te verdedigen, maar dit was altijd al holle retoriek. Lidstaten zoals Frankrijk, België en Nederland voerden nog oorlog om koloniaal bezit te handhaven. Portugal was tot op het moment dat de antikoloniale vrijheidsstrijd uitmondde in een revolutie nog een dictatuur.
In Griekenland steunde de NAVO zelfs een militaire coup tegen de democratie in 1967. De coupplegers activeerden het anticommunistische noodplan van de NAVO, ‘Prometheus’, onder het voorwendsel een linkse opstand te willen voorkomen – hoewel er geen sprake was van een dergelijke dreiging. De junta sloot toch 10.000 linkse mensen op in een gevangenenkamp op het eiland Yaros.
Nadat de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, bleef de NAVO bestaan. Over een periode van dertig jaar breidde de NAVO zelfs steeds verder uit naar Oost-Europa en speelde het een centrale rol in verschillende oorlogen. In sommige gevallen was het bondgenootschap direct betrokken, zoals bij de bombardementen op Belgrado (1999) en de invasie en bezetting van Afghanistan (vanaf 2001). In andere gevallen, zoals bij de oorlog tegen Irak (vanaf 2003), werkten verschillende NAVO-landen samen.
Deze westerse oorlogen ondermijnden de steun voor het militaire bondgenootschap. Toen IPSOS in 2019 de internationale steun onder de bevolking voor de NAVO in kaart bracht, waren de uitkomsten voor regeringsleiders reden tot zorg. Hoewel er over het algemeen in lidstaten meer steun dan verzet was, bleek deze steun in grote Europese staten wel erg beperkt te zijn: in Frankrijk, Duitsland, Spanje en Italië kwam die niet boven de 35 procent uit.
Wie betaalt de rekening?
Westerse regeringsleiders kunnen Vladimir Poetin bedanken voor de impuls die hij heeft gegeven aan de NAVO. De Russische invasie van Oekraïne stelde haar in staat het bloedige imago van het bondgenootschap op te poetsen, zonder dat hier verplichtingen uit voortvloeiden. Oekraïne is geen NAVO-lid. Zo investeerde Duitsland direct honderd miljard euro in wapentuig. En met het ReArm Europe-plan zou hier nog eens 800 miljard euro bovenop komen.
Niet de Oekraïense strijd voor zelfbeschikking staat voor NAVO-landen centraal, maar hun eigen economische en geopolitieke belangen. Trump wil Oekraïne dwingen tot territoriale concessies, omdat hij hoopt samen met Rusland op te trekken tegen de imperialistische uitdager China. Europese NAVO-landen willen juist een voortzetting van de oorlog, omdat de Russische agressie hen in staat stelt hun militaire macht verder op te voeren.
Dit is vooralsnog niet zonder resultaat. Uit een peiling in mei door het Kieskompas blijkt dat bijna 80 procent van de Nederlandse bevolking voor verdere investeringen in wapentuig is. Maar deze brede steun is niet in beton gegoten. Bijna de helft van de respondenten, 46 procent, wil dat de investeringen betaald worden door de staatsschuld te laten oplopen. Er is juist erg weinig steun voor bezuinigingen op zorg of onderwijs, ieder 3 procent. Maar voor rechts zijn militarisering en afbraak van publieke voorzieningen twee kanten van dezelfde medaille.
Hetzelfde geldt voor de steun voor de talloze nieuwe kazernes, munitiedepots en militaire oefengebieden. In algemene zin is hier veel steun voor, maar op het moment dat de grote gevolgen hiervan concreter worden, doordat bijvoorbeeld de helikopters dagelijks overvliegen, zal dit veranderen. Zo brandde begin april 103 hectare natuur af in de buurt van Ede na een militaire oefening.
Links
‘Nederland uit de NAVO’ was sinds de jaren 1960-1970 een centrale leus van activistisch links. De CPN en vooral de PSP, de partij van ‘socialisme zonder de bom’, wezen erop dat toenemende bewapening de wereld niet veiliger maakte. Maar de afgelopen decennia is de leus bij parlementair links verdwenen, hoewel de NAVO niet is veranderd.
PvdA-leider Frans Timmermans staat open voor een verhoging van de NAVO-norm naar 3 procent en wil deze zelfs in de wet verankeren. De SP roept de NAVO op om niet meer als ‘agressieve interventiemacht’ op te treden, terwijl de PvdD vindt dat Nederland ‘kritischer moet zijn binnen de NAVO’. Maar het met geweld verdedigen van westerse belangen zit in het DNA van het militaire bondgenootschap.
Gezien de grootschalige investeringen in wapentuig de komende jaren, is het belangrijk dat linkse organisaties de NAVO-top aangrijpen om zichzelf te organiseren zoals met de door De Nieuwe Vredesbeweging georganiseerde Tegentop op 21 juni en tegendemonstratie op zondag 22 juni in Den Haag.
Links kan hierbij voortbouwen op de ervaringen die het opdeed in de massale anti-oorlogsbeweging tegen de aanval op Afghanistan en Irak, maar het politieke krachtenveld is sterk naar rechts verschoven. Ook delen van extreemrechts, zoals Forum voor Democratie, zeggen nu tegen de NAVO te zijn en op links zijn kampistische sentimenten dominanter geworden.
Dit heeft ook zijn uitwerking op De Nieuwe Vredesbeweging, dat grotendeels door linkse organisaties wordt getrokken. Tijdens hun vredesconferentie sprak complotdenker George van Houts op het podium. De Vierde Golf, dat onderdeel was van de extreemrechtse coronamarsen, was zelfs een van de initiatiefnemers van de coalitie. En in een kritisch interview door de NRC bagatelliseerde woordvoerder Jakob de Jonge de Russische slachting bij Boetsja.
Maar in een context waarin imperialistische machtsblokken zich tot de tanden toe bewapenen, is het belangrijk dat links de strijd voor nationale zelfbeschikking steunt. Onderdrukte volkeren, van Palestina tot Oekraïne, betalen anders de prijs. Op basis van deze internationale solidariteit zou links juist heldere scheidslijnen moeten aanbrengen ten opzichte van extreemrechts.
Het is dus niet vanzelfsprekend dat De Nieuwe Vredesbeweging de opmaat vormt voor een linkse beweging tegen militarisering en oorlog. Om hier wel toe te komen, is het niet alleen nodig om zelfbewust afstand te houden van extreemrechtse netwerken maar ook om breder aansluiting te vinden. Aansluiting bijvoorbeeld bij de strijd tegen bezuinigingen, lokaal verzet tegen militaire infrastructuur maar bovenal ook aansluiting bij de strijdbare beweging in solidariteit met de Palestijnen.