Nederland als draaischijf voor internationaal kapitaal
Elk jaar stroomt 18.000 miljard euro door Nederland, dertig keer de omvang van de economie, vooral om belastingen in andere landen te ontwijken. Dit is het resultaat van bewust beleid van de Nederlandse staat om miljoenen af te romen van de miljardenwinsten van grote bedrijven.
Bedrijven kunnen gemakkelijk in Nederland een brievenbusmaatschappij opzetten en hoeven hier geen belasting te betalen voor in het buitenland behaalde winsten. De Nederlandse staat sluit hiervoor voordelige belastingverdragen af met staten in de hele wereld. Het Nederlandse onderzoeksbureau Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) schat dat er 20.000 brievenbusmaatschappijen in Nederland gevestigd zijn om deze belastingontwijking mogelijk te maken.
Als het over belasting gaat, wordt er een formeel onderscheid gehanteerd tussen belastingontduiking en belastingontwijking. Bij die eerste proberen bedrijven illegaal de fiscus te misleiden. Ze geven verkeerde cijfers door of zetten zwart geld in Zwitserland op de bank. Dit lijkt geen prioriteit te vormen voor de Nederlandse belastingdienst. Het vergt niet alleen menskracht bij de fiscus, maar ook specialistische kennis.
Belastingontwijking daarentegen is legaal en de Nederlandse staat doet er alles aan om dit te bevorderen. De miljoenen die zij hiermee binnenhaalt, staan in schril contrast met de miljarden die bedrijven hierdoor aan belasting ontwijken. Het ministerie van Financiën stelt dat dit de fiscus jaarlijks 1,5 miljard oplevert. 1 miljard aan belastingopbrengst en 500 miljoen aan spin-off voor de economie zoals kantoorruimte, taxiritjes naar Schiphol en dure restaurants.
Er is reden deze cijfers in twijfel te trekken: internationale concurrentie tussen staten leidt ertoe dat de hoeveelheid die de Nederlandse staat kan afromen steeds kleiner wordt. Hiernaast zorgt de crisis ook voor een daling van internationale kapitaalstromen. Onderzoeksbureau SEO gaat uit van andere cijfers en berekende dat de belastinginkomsten uit deze belastingroute tussen 2006 en 2009 met een kwart daalde tot 890 miljoen euro.
Blauwe envelop
Werkende mensen in Nederland en het MKB krijgen elk jaar een blauwe envelop op hun deurmat. Dat geldt niet voor de grootste bedrijven in Nederland. Zij hebben persoonlijk contact met de financieel-generaal van het ministerie van Financiën over hun belastingaangifte.
Een aflevering van Zembla in 2009 bracht naar voren dat op deze manier de grootste bedrijven niet 16, maar slechts 2 miljard belasting hoefden te betalen over 2007. Volgens hoogleraar belastingrecht Michielse betalen multinationals gemiddeld 6 à 7 procent belasting over hun winst. PvdA-politicus Tang noemde het feit dat deze bedrijven amper belasting betalen ‘een publiek geheim’.
Sinds die onthullende documentaire zijn we weinig dichter bij het antwoord gekomen hoeveel, of beter, hoe weinig Nederlandse multinationals aan de Nederlandse staat betalen. Ondanks herhaalde verzoeken vanuit de Tweede Kamer, is er nooit iets bekend geworden over de afspraken die de fiscus maakt met grote bedrijven. Wel daalde onder leiding van CDA, VVD en later ook de PvdA de vennootschapsbelasting voor bedrijven tussen 2005 en 2007 van 34,5 naar 25,5 procent. Dit zou bedoeld zijn om hoofdkantoren van multinationals te kunnen behouden.
Wel horen we altijd de argumenten van rechts om de lage belastingen te verdedigen: ‘Anders jagen we ze weg’. Maar bedrijven als Philips en Ahold zijn gevestigd in Nederland, niet alleen omdat ze een voordelige deal kunnen sluiten met de fiscus, maar vooral omdat zij belang hebben bij een sterke infrastructuur, stabiliteit en hoogopgeleide werkers.
Nederlands belastingbeleid is niet gericht op het behouden van Nederlandse multinationals, maar het inlijven van buitenlandse bedrijven. Zo werd vorige maand bekend dat Ikea nu helemaal een Nederlands bedrijf is.
‘Gouden Bocht’
Het verplaatsen van het hoofdkantoor is niet de enige manier waarop multinationals proberen de belasting te ontwijken. Door in Nederland een brievenbusmaatschappij op te zetten, kunnen bedrijven een groot gedeelte van de belasting ontwijken in het land waar de winst gemaakt wordt.
Nederland fungeert zo als financiële draaischijf voor kapitaal. Zo staan er aan het duurste gedeelte van de Amsterdamse grachtengordel, de ‘Gouden Bocht’, meer dan 500 brievenbusmaatschappijen geregistreerd. Deze virtuele bedrijven worden beheerd door trustkantoren. Zij worden betaald door de buitenlandse bedrijven om hun zaken in Nederland te regelen.
Deze concentratie van bedrijven op een klein stuk grond – er staan ook meer dan 200 brievenbusmaatschappijen geregistreerd in de Parnassustoren aan de Zuidas – laat zien dat dit beheer niet al te veel werk is. De brievenbusmaatschappijen komen voor een groot gedeelte uit de eurozone.
Terwijl rechtse partijen hun mond vol hebben over de belastingmoraal van werkende mensen in zuidelijke landen, staat 60 procent van de multinationals uit Griekenland, Italië, Portugal en Spanje in Nederland geregistreerd. Een Rotterdamse belastingadviseur stelde deze winter in dagblad De Pers dat een bedrijf op deze manier zijn belastingdruk met wel 10 procent kan verlagen.
Een goed voorbeeld hiervan is Portugal. In 2002 sloot Nederland met dit land een belastingverdrag. Nu, tien jaar later, staan 18 van de 20 grootste Portugese bedrijven in Nederland geregistreerd. Ondertussen voert de Portugese staat een door de trojka opgelegd pakket aan harde bezuinigingen door.
Terwijl ook de Griekse staat miljarden bezuinigt om te voldoen aan de onstilbare honger van de financiële markten, ontwijken Griekse bedrijven op grote schaal belasting. ‘Van de tien Griekse bedrijven met een omzet boven de 2 miljard hebben er vier een financiële holding in Nederland’, schreef Het Financieele Dagblad begin dit jaar.
Winstgevendheid
Sinds de jaren zeventig verkeert de economie in een crisis van winstgevendheid. Neoliberaal beleid dat gericht is op het versterken van de belangen van multinationals kon de winstgevendheid niet op een niveau brengen van voor de crisis.
Naast bekende voorbeelden van neoliberaal beleid zoals privatiseringen en de afbraak van publieke voorzieningen is het faciliteren van belastingontwijking ook een belangrijke manier geweest om de winsten van grote bedrijven op te krikken. ‘Belastingontwijking’, schrijft het activistische onderzoeksnetwerk Tax Justice Network, ‘verschuift de belastingdruk van kapitaal (en de grote bedrijven die het gebruiken) naar arbeid, van de rijken en mensen die eigen baas zijn naar mensen die in loondienst werken.’
We zouden daarom eisen moeten stellen die helpen de rekening van de crisis terug op het bord van de veroorzakers te schuiven. Multinationals moeten worden verplicht te melden hoeveel winst ze waar maken.
Door dit openbaar te maken, krijgen werkende mensen gereedschap in handen om bedrijven en de economie te controleren. Want terwijl binnenkort in de Eerste Kamer het voorstel wordt behandeld van VVD, CDA en PVV om uitkeringsgerechtigden thuis te bezoeken ter controle, mogen Nederlandse multinationals hun cijfers binnenskamers houden.
Strikte controle op belastingontwijking en zware boetes voor bedrijven die niet of nauwelijks belasting betalen kunnen de positie van werkende mensen verbeteren. Als links dit verbindt met een breder eisenpakket waarmee we het geld halen waar het zit, laten we tegelijk zien hoe onnodig en onzinnig de bezuinigingen op publieke voorzieningen zijn.
Aanstaande donderdag organiseert de IS in Amsterdam een bijeenkomst over Belastingparadijs Nederland: wie betaalt de rekening?
Sprekers: Koos de Bruijn (Tax Justice Nederland) en Ewout van den Berg (Campagne Haal Het Geld Waar Het Zit)
Locatie: TNI, De Wittenstraat 25, Amsterdam • Aanvang: 19.30
- Wil je reageren op dit artikel? Stuur ons een mail.
- Met socialisme.nu en De Socialist proberen we socialistische ideeën toegankelijk te maken voor iedereen. Om dit te blijven doen kunnen we alle hulp gebruiken. Wil jij ons ook steunen? Neem dan een abonnement op De Socialist of word donateur: vul hier het formulier in.