NAVO-top: ‘Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor wereldwijde veiligheid’
Laten we beginnen bij de drie eisen die jullie stellen in aanloop naar de NAVO-top: Stop de genocide in Gaza, stop racisme en fascisme, en stop fossiele vernietiging. Hoe zijn die eisen tot stand gekomen? Komen ze helemaal vanuit XR of zijn ze ook ontstaan in samenwerking met bondgenoten?
Het zijn thema’s waar het nú echt over zou moeten gaan. We praten tijdens de NAVO-top over een hypothetisch gevaar zoals verbreding van de aanvallen van Rusland, terwijl er zekere, bewezen gevaren zijn: genocide, racisme, fascisme en klimaatverandering. Als je écht voor vrede bent, moet je dáár iets aan doen, niet nog meer investeren in oorlog. De hypocrisie van NAVO-landen is dat ze deze kwesties grotendeels negeren, terwijl ze tegelijk zeggen voor vrede te staan.
En als we het niet over klimaat hebben, waar hebben we het dan over? Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor wereldwijde veiligheid. Maar we blijven olie op het vuur gooien, letterlijk en figuurlijk, en negeren de conflicten die daaruit voortkomen.
Hoe zien jullie de verbinding tussen klimaatrechtvaardigheid en thema’s als kolonialisme, fascisme en militarisme?
Het draait allemaal om macht en grondstoffen. Westerse landen voeren oorlogen voor olie; miljoenen mensen zijn gestorven zodat het Westen toegang heeft tot die bronnen. Dat is gewoon neokolonialisme: we bezetten die landen niet meer, maar we controleren nog steeds hun grondstoffen. Onze uitstoot hangt direct samen met het uitbuiten van andere gebieden, vaak ten koste van inheemse volkeren.
En dan is er nog die uitspraak van Timmermans over ‘cultuur van de dood’. Ironisch genoeg zie je dat juist terug in het Westen. Kijk naar de NAVO: bondgenoot van de VS, dat sinds WOII betrokken was bij 71 staatsgrepen. We praten graag over vrede, maar handelen vaak tegenovergesteld.
De genocide in Gaza is daar een schrijnend voorbeeld van. Het komt voort uit hetzelfde racistische systeem. Als witte, Westerse mensen zouden verhongeren zoals in Gaza, zouden we anders reageren. Maar nu kijken we weg, omdat het ons minder raakt. Of als Nederland zou overstromen, dan zouden we het veel erger vinden. Maar als de slachtoffers ergens anders zijn maakt het hier minder uit, omdat het geen witte westerse mensen zijn.
XR was in het verleden wat terughoudender met politieke statements. Waar komt deze duidelijke positie nu vandaan?
Binnen XR is klimaatrechtvaardigheid altijd een thema geweest. We werkten eerder al samen met Kick Out Zwarte Piet en spraken ons ook uit over Palestina. Misschien valt het nu meer op, omdat XR meer in de publieke belangstelling staat.
Acties zoals de bezetting van een replica van een VOC-schip met een spandoek tegen Zwarte Piet zijn al jaren geleden gedaan. XR heeft altijd het systeem als geheel willen aanpakken – en dat systeem omvat racisme, kapitalisme en kolonialisme.
Eis nul “klimaatrechtvaardigheid voor iedereen” werd pas recent officieel, maar leefde al langer binnen XR. Door de snelle groei is niet iedereen meteen op de hoogte van alles. Sommige mensen komen binnen met het idee ‘ik ben hier voor het klimaat’, en pas later beseffen ze dat alles met elkaar verbonden is.
Mijn activisme begon in 2018, in Palestina. Wat ik daar zag, het extreme verschil in vrijheid en rechten, opende mijn ogen. En toen ik later bij de klimaatbeweging kwam, herkende ik dezelfde mechanismen van framing en media-bias. Die patronen zijn universeel.
Tijdens de NAVO-top worden 27.000 politieagenten ingezet. De afgelopen jaren zien we in het algemeen ook steeds meer repressie van activisme. Wat merken jullie ervan en hoe gaan jullie hiermee om?
We merken het zeker. Denk aan het waterkanon bij de A12-blokkades, ingezet bij vrieskou. De rechter heeft toen geoordeeld dat dat niet zomaar mag. Daarna zagen we politiepaarden, wapenstokken; het wordt steeds gewelddadiger.
We blijven geweldloos en de-escalerend, maar veel ligt buiten onze controle. We zorgen dat mensen buddies hebben, dat er steun is bij arrestaties en nazorg met therapeuten. Vooral mensen van kleur of LHBTIQ+ worden vaak zwaarder getroffen door politiegeweld.
Tot slot: er lijkt een groeiende samenwerking tussen XR en andere groepen, van de Palestina-solidariteitbewegingen en anti-racisme netwerken tot vakbonden. Hoe is dat ontstaan?
Dat verschilt per samenwerking. Binnen XR heb je veel ruimte om zelfstandig verbindingen aan te gaan, zolang het past binnen onze kernwaarden. Soms zijn het rebellen die actief zijn bij meerdere organisaties. Soms worden we gevraagd om aan te sluiten. Of we besluiten mee te doen aan protesten omdat ze binnen onze missie vallen.
Er is dus niet één route. XR is een beweging van onderop, en dat zorgt voor veel spontane en diverse samenwerkingen. Uiteindelijk komen al die thema’s samen in het grotere plaatje: het systeem dat we willen veranderen.
Foto: Extinction Rebellion blokkeerde op 19 juni samen met Scientist Rebellion de botenparade van de Masters Expo, voorheen de Miljonairsfair. (foto: Extinction Rebellion, Bluesky)