Natuurbehoud staat niet los van eigendom

De eeuwenlange vernietiging van de natuur door het kapitalisme heeft de staat van de natuur ernstig verslechterd. Maar dat is niet het enige. Onder het kapitalisme leven mensen meer dan in andere maatschappijvormen vervreemd van de natuur. Door een eeuwenlang proces zijn mensen van het platteland, waar ze in een directe relatie met de natuur leefden, verdreven naar de stad, waar ze weinig toegang hebben tot natuur. Om dit te herstellen is niet alleen klimaatbeleid nodig dat verdere escalatie van de klimaat- en biodiversiteitscrisis enigszins beperkt, maar ook nieuwe manieren om weer in contact te komen met de natuur.
Mens en natuur
Tegenwoordig wordt door zowel links als rechts de mens tegenover de natuur gesteld, alsof het twee niet te verenigen entiteiten zijn. De natuur zou buiten de mens staan als een stilstaand ding dat beschermd dient te worden, vooral beschermd tegen de mens. De mens zou altijd een bedreiging vormen voor de natuur en zou er juist zoveel mogelijk vanaf moeten blijven. Dit zie je ook terug in natuurbeleid. Er wordt veel aandacht besteed aan bepaalde bedreigde soorten en kwetsbare gebieden en te weinig aan een bredere aanpak die de relatie tussen mens en natuur kan herstellen.
Deze visie gaat voorbij aan het feit dat de mens in een constante verbinding staat met de rest van de natuur, al is het alleen al dat we het land en alles wat erbij hoort nodig hebben om te overleven. In Nederland is dit bij uitstek te zien. Bijna alle natuurgebieden zijn cultuurlandschappen die door een eeuwenlange relatie met de mensen zijn gevormd, van de polders tot de heidevelden.
Bezit
Privaat bezit van land maakt het niet makkelijker om de relatie tussen mens en natuur te herstellen. In Nederland zijn de grote natuurgebieden gelukkig in handen van de overheid of organisaties zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, hoewel er op hun manier van beheer en financiering veel af te dingen is. Een aanzienlijk deel van de grond in Nederland is echter ook in bezit van bedrijven of private grootgrondbezitters.
Daarnaast zijn er nog de vele agrarische bedrijven die van sommige buitengebieden woestijnachtige agrarische industrieterreinen maken. In sommige gevallen mogen wandelaars en fietsers wel over bepaalde paden in deze gebieden komen, maar de grondbezitter bepaalt de voorwaarden. Zo wordt Kroondomein het Loo nog elk jaar van september tot december afgesloten voor de jacht van de koninklijke familie. Het is in de huidige crisis niet te verkroppen dat er nog private grootgrondbezitters zijn die grote stukken natuur of landgoederen in handen hebben.
Toegang tot natuur
Door de geschiedenis heen zijn er al groepen geweest die zich hard maakten voor meer toegang tot de natuur om zo de relatie met de natuur te herstellen. In het Verenigd Koninkrijk is er een lange traditie. Zo was er in de naoorlogse linkse beweging de groep de Ramblers, die met massa-acties afgesloten natuurgebieden introk en toegang tot die gebieden opeiste. De Ramblers en aanverwante groepen waren gelieerd aan Labour en communistische partijen en wisten dit soort acties te organiseren met grote groepen arbeiders die vanuit de vervuilde industriële centra in het noorden uitkeken op de heuvels, maar er niet naartoe konden.
Het is door deze strijd dat het recht van overpad in het Verenigd Koninkrijk sterk verankerd is, ook al loopt dit over land van grootgrondbezitters. Tegenwoordig probeert de actiegroep Right to Roam dit nog verder te brengen. Zij benadrukken dat in Engeland en Wales maar 8 procent van het platteland vrij toegankelijk is en pleiten voor het Schotse systeem, waarbij iedereen toegang heeft tot al het niet-bebouwde land (enkele uitzonderingen daargelaten). Op dezelfde manier als de Ramblers voeren zij campagne, waarbij ze benadrukken dat er een bepaalde verantwoordelijkheid komt kijken bij open toegang tot natuur zoals oog hebben voor landbouw en ecologische processen.
In Nederland is de context weer anders, maar een simpele eis van de klimaatbeweging zou naast natuurherstel verantwoorde toegang tot de natuur voor iedereen moeten zijn, ongeacht wie eigenaar is. Van het Sterrebos tot Amelisweerd, overal staat de natuur onder druk door de uitbreidingsdrang van het kapitalisme. De strijd voor natuurbehoud duurt voort. Hopelijk betekent dit niet meer hekken en ‘verboden toegang’- bordjes bij natuurgebieden, maar juist meer ruimte voor natuurgebieden met verantwoorde toegang voor iedereen.