'Nationalisatie' Fortis: vragen en antwoorden

De staat heeft voor 16 miljard euro de Nederlandse tak van Fortis opgekocht, en het Belgische deel is verkocht aan een Franse bank. Fortis had de afgelopen jaren een grote naam opgebouwd, dus voor sommigen leek de huidige crisis uit het niets te komen. Maar is dat wel zo?

Door Sjerp van Wouden

Hoe kwam Fortis in deze crisis?

Vorig jaar september schreef de NRC dat Fortis, net zoals vele andere banken, miljarden had geïnvesteerd in ‘slechte’ Amerikaanse hypotheken. De overnameprijs van ABN AMRO was zeer hoog voor Fortis, en werd bovendien voor een belangrijk deel gefinancierd uit andere ‘slechte’ leningen. Door het afbrokkelende vertrouwen kon Fortis veel lastiger aan krediet komen.

Fortis heeft dus zijn eigen positie ondergraven, en heeft daarom nu meer last van de economische crisis. Fortis, de Nederlandse én Belgische staat probeerden vol te houden dat Fortis gezond was. Deze leugen, gebaseerd op financiële goocheltrucs, en een ongebreideld vertrouwen in de markt zorgden ervoor dat er nu pas is ingegrepen. Maar de vraag blijft of dit op tijd en ingrijpend genoeg is.

Wat betekent deze ‘nationalisatie?’

De manier waarop is ingegrepen, is ronduit twijfelachtig. Met de aanvankelijke afspraak – 49% van de aandelen opkopen – werd al duidelijk wat de bedoeling was. Op geen enkele manier werd het bestuur vervangen of werd er aangestuurd op een fundamentele koerswijziging. Daarmee was de ‘nationalisatie’ in feite niet meer dan een geldinjectie. Dat dit Fortis niet zou redden, kon verwacht worden. Toen bleken er opeens achtergehouden tekorten ontdekt te zijn op de Kanaaleilanden. Fortis had gelogen en Bos was verbaasd. Binnen een mum van tijd werd de deal veranderd, waren de Belgen aan de kant gezet en waren Fortis Nederland en ABN AMRO volledig van de Nederlandse staat.

Door de bank genomen lijkt Fortis nu wel echt genationaliseerd, maar er is wederom haast niets veranderd in het bestuur van Fortis. Men zal proberen flink te bezuinigen. 6600 banen staan op korte termijn op de tocht. Vreemd genoeg nam Fortis nog op 30 september een 100 procent belang in Artemis Investment Management Limited voor 400 miljoen euro. Dit staat in schril contrast met de voorgenomen bezuinigingen en de miljardeninjectie.

Wat betekent dit voor de toekomst?

De komende jaren zullen nog flinke uitgaven gedaan moeten worden door de staat wil Fortis overeind blijven. Effectief wordt daarmee belastinggeld naar de financiële sector gesluisd. Maar Wouter Bos heeft ook al aangekondigd de bank weer te zullen verkopen zodra er winst gemaakt wordt. De verliezen zijn dus voor de rijksbegroting, de winsten voor de aandeelhouders.

De ‘nationalisatie’ van Fortis heeft met socialisme niets te maken. Maar ze legt wel de hypocrisie bloot van de neoliberale ideologie. Kennelijk is kapitalisme niet zo feilloos als ons de jaren negentig werd voorgehouden; immense multinationals kunnen zichzelf niet redden. En: als de staat mag ingrijpen bij Fortis, wat belet ons te eisen dat ze hetzelfde doen in onderwijs, zorg en openbaar vervoer? Als er prioriteit aan gegeven wordt zijn er blijkbaar binnen een week miljarden beschikbaar.