Na Trumps verkiezing: golf van haat, begin van verzet
Door Pepijn Brandon
In tientallen Amerikaanse steden waren er al in de eerste week na de verkiezingen dagelijkse demonstraties, soms van vele duizenden mensen. Progressieve groeperingen roepen op tot massademonstraties op 20 januari, de dag van Trumps inauguratie.
Het is niet vreemd dat Trump al direct kan rekenen op zoveel weerstand. Al in zijn eerste weken als president-elect maakte hij duidelijk dat het racisme, seksisme en de homohaat van zijn campagne niet uitsluitend voor de bühne bedoeld waren. Zo kondigde hij aan om per direct te beginnen met de deportatie van twee miljoen migranten zonder verblijfspapieren – een dreigement dat des te realistischer is omdat zijn voorganger Obama in zijn presidentsperiode al een recordaantal deportaties liet uitvoeren.
Voor wie nog meer bewijs nodig had dat het Trump menens is, zou zijn selectie voor zijn overgangsteam moeten volstaan. De ploeg, die Trumps toekomstige kabinet voorbereidt, is een reactionaire freakshow. De benoeming van Steve Bannon tot hoofd strategie van het Witte Huis leidde internationaal tot de felste reacties. Bannon staat bekend om zijn openlijke steun aan wit-nationalistische en neo-nazigroeperingen. Hij leidde het redactieteam van Breitbart News, een pro-Trump website waarop onder zijn leiding hevig racistische, seksistische en antisemitische uitingen werden gepubliceerd.
Nog beangstigender is dat Bannon zeker niet het buitenbeentje is in Trumps selectie. Zijn team is een huiveringwekkend gezelschap van openlijke racisten, Trumps familieleden, ‘blue lives matter’-aanhangers, klimaatveranderingsontkenners, terugdraaiers van LGBTQrechten en ‘grab ’em by the pussy’- achtige vrouwenhaters.
Het voorspelbare resultaat van deze staatsgoedkeuring voor discriminatie is een golf van bedreigingen en geweld. Richard Cohen, directeur van het Southern Poverty Law Center in Montgomery, Alabama zei: ‘De white supremacists vieren Trumps overwinning, en veel van hen staan te trappelen.’
De Ku Klux Klan kondigde overwinningsparades aan. Bij een bijeenkomst van de ultranationalistische pro-Trumpgroep Alt Right brachten aanwezigen de Hitlergroet terwijl de voorzitter ‘Heil Trump, Heil ons volk, Heil onze overwinning’ riep. Amerikanen uit minderheidsgroepen maakten al de dag na de verkiezingen op grote schaal melding van de grofste beledigingen en bedreigingen op straat, en Trumpaanhangers vielen op verschillende plekken demonstranten aan.
Verzet
De reactionaire vloedgolf na Trumps overwinning is een dure waarschuwing tegenover de illusie van politici en journalisten die denken dat de ‘realiteit van de macht’ bewegingen zoals die van Trump – of Wilders hier in Nederland – wel in het gareel zal houden. Gelukkig sloegen honderdduizenden Amerikanen, van de Oostkust tot de Westkust, de vermaningen van Democratische leiders als Obama en Clinton om Trump ‘een kans te geven’ en ‘constructief samen te werken’ in de wind.
Veel meer weerklank had de oproep van Bernie Sanders, die in een verklaring stelde: ‘Dit is de simpele waarheid: Trumps reactionaire agenda zal niet verslagen worden in het Congres. Ze zal verslagen worden als miljoenen Amerikanen, aan de basis, samenkomen om zich te verzetten tegen de xenofobie en de aanvallen op de immigrantengemeenschap. Ze zal verslagen worden als we schouder aan schouder staan tegen racisme, seksisme, homofobie en islamofobie.’
De onophoudelijke protesten van de eerste weken zijn waarschijnlijk de voorbode van veel massalere strijd als Trump eenmaal is aangetreden als president. Een reden is dat Trump nu al duidelijk maakt dat hij maling heeft aan tact die machthebbers normaal gesproken gebruiken om impopulaire maatregelen door te voeren.
Dat bleek bijvoorbeeld bij zijn eerste bijeenkomst met vertegenwoordigers van de media. Normaal is dit een gelegenheid voor de nieuwe president om de samenwerking te verbeteren met journalisten die tijdens de verkiezingen de andere kandidaat steunden. Maar Trump gebruikte volgens insiders de gelegenheid om prominente journalisten en media-bazen te kleineren.
Afkeer
Een andere factor die Trumps kabinet relatief instabiel zal maken, is dat zelfs onder de Amerikaanse heersende klasse grote afkeer bestaat van delen van zijn beleid. Lang niet alle bezwaren zijn progressief: naast zorgen over de ontwrichtende werking van een ‘onverstandige’ dosering aan verdeel-en-heers is er ook de angst voor Trumps anti-neoliberale retoriek.
Precies vanwege die combinatie van geveinsde sympathie met Trumps slachtoffers en een reëel schadelijke eigen economische agenda zijn de Democratische partij, Silicon Valley en CNN geen bondgenoten van de demonstranten. Maar het feit dat Trumps maatregelen zelfs aan de top van de Amerikaanse maatschappij tot verdeeldheid zullen leiden schept wel openingen voor protest.
Maar de belangrijkste reden waarom grootschalig verzet te verwachten valt, is dat Trumps overwinning niet betekent dat de Amerikaanse maatschappij als geheel in de greep is van een golf van reactie. Trump haalde bij deze verkiezingen minder stemmen dan de Republikeinse tegenkandidaten van Obama in 2008 en 2012, en ook aanzienlijk minder dan zijn Democratische tegenkandidaat Clinton. Een diep ondemocratisch electoraal systeem wees opnieuw een Republikeinse verkiezingsverliezer aan als nieuwe president. De aanloop naar deze gruweluitslag werd niet alleen gekleurd door de verharding en de verrechtsing van een deel van de Republikeinse aanhang, maar ook door de enorme populariteit van de zelfverklaarde ‘socialist’ Sanders, vooral onder jongeren.
Niets van dat alles mag leiden tot vals optimisme, of een platte analyse dat onder Trumps overwinning eigenlijk een links sentiment zou schuilgaan. Het nog altijd machtigste land ter wereld wordt vanaf januari geleid door een soort kruising van Wilders, Berlusconi en de schrijver van de anti-Sylvana carnavalskraker. Dat belooft zware tijden, in de VS en daarbuiten. Maar zware tijden vragen om serieus verzet, en het zal van de kracht van dat verzet afhangen hoeveel schade Trump zijn eigen land en de wereld kan berokkenen.