Na de intochten: tijd om extreem-rechts serieus te nemen
Extreem-rechtse hooligans tijdens de intocht in Eindhoven.
Sinds het begin van de acties tegen Zwarte Piet werden activisten met geweld en repressie geconfronteerd. Maar de schaal van het geweld dat afgelopen weekend plaatsvond is schrikbarend. De meeste acties tegen Zwarte Piet werden aangevallen door groepen extreem-rechtse hooligans en neonazi’s.
In de gevestigde media ging de aandacht vooral uit naar Eindhoven, waar een fascistische meute van zo’n 250 PSV-hooligans een vreedzaam protest van een kleine 20 demonstranten belaagde. Ze riepen racistische en seksistische leuzen, bekogelden demonstranten met eieren en bierblikken en brachten de hitlergroet. Politieagenten hielden de vechtersbazen enige tijd op afstand, maar lieten het na om in te grijpen.
In Groningen werden antiracisten fysiek aangevallen door nazi-hooligans. Nadat de politie hen op afstand had gekregen konden ze ongehinderd verder gaan met het uitschelden en bekogelen van de demonstranten. Daarbij werd de hitlergroet gebracht en ‘sieg heil’ geroepen.
Grondrechten
Al in de aanloop naar de protesten lapten verschillende burgemeesters de grondwet aan hun laars. Burgemeester Bruls van Nijmegen verbood de antiracisten om langs de route te demonstreren. Toen Kick Out Zwarte Piet (KOZP) onder druk van extreem-rechts geweld besloot om hun actie af te gelasten sprak Bruls zijn steun uit voor de fascisten die zich tegen de antiracisten keerden: ‘Ik ben het nooit eens met hooligans van NEC, maar ik ben wel blij dat zij inderdaad ook wel snappen dat dit een goed standpunt is.’
De actie bij de intocht in Den Helder werd door de lokale autoriteiten op achterbakse wijze onmogelijk gemaakt, doordat de politie rond middernacht voorafgaand aan de demonstratie met aanvullende eisen kwam die onmogelijk nog in te willigen waren. Toen de demonstranten toch naar Den Helder afreisden werden ze gestopt en te verstaan gegeven dat hun protest verplaatst was naar de rand van de stad.
Samenspel
Op andere plaatsen verliep de zaterdag zo mogelijk nog schandaliger. De aanwezigheid van neonazi’s en hooligans werd op verschillende plaatsen door burgemeesters aangegrepen om de antiracistische protesten te verbieden en extreem-rechts zo zijn zin te geven. Dat was bijvoorbeeld het geval in Zwolle, waar demonstranten werden belaagd en vervolgens door de politie de stad uit werden gezet met als voorwendsel dat deze de veiligheid niet konden garanderen. Maar ook hier trad de politie niet op tegen de goed georganiseerde en gewelddadige groepen die de veiligheid bedreigden.
In Den Haag bezetten fascisten de locatie waar KOZP zou moeten demonstreren, waarna de politie de vreedzame demonstranten verbood om hun actie voor te zetten. In Rotterdam werden antiracisten door rechts-extremisten én de politie aangevallen, terwijl neonazi’s van Pegida en Voorpost – verkleed als Zwarte Piet – ongestoord konden infiltreren in de officiële sinterklaasviering. Volgens de burgemeester was het een topfeest.
En hoewel de politie in Tilburg, waar de sinterklaasintocht een dag later plaatsvond, wél overging tot arrestatie van tientallen fascistische relschoppers, werd ook daar het protest van antiracisten onmogelijk gemaakt door de burgemeester.
Op verschillende plaatsen leken burgemeesters het geweld met andere woorden vooral gretig aan te grijpen voor hun eigen agenda’s. In voorgaande jaren kwam het geweld tegen anti-Zwarte Piet demonstranten in de meeste gevallen vanuit de politie, wat de autoriteiten op de nodige kritiek kwam te staan van onder meer de Nationale Ombudsman. Nu knappen hooligans dit vuile werkje voor hen op en kunnen de lokale autoriteiten vervolgens doen alsof ze geen andere optie hebben om protesten te verbieden die ze überhaupt liever niet zouden toestaan.
Jelmer Rennema heeft gelijk als hij waarschuwt voor deze ‘een-tweetjes’ tussen fascistische groepen en het lokale gezag: ‘zodra het beeld beklijft dat de politiek de dreiging van straatgeweld inzet als beleidsmiddel, is de weg naar het fascisme geopend.’
Fascisme
Fascisme is precies het juiste woord voor wat zich afgelopen weekend voltrok. In het hele land zetten racistische groepen gecoördineerd geweld in tegen antiracistische en linkse activisten om hen de mond te snoeren en te intimideren. Hun fascistische sympathieën staken ze niet onder stoelen of banken.
Het geweld volgde op een extreemrechtse campagne om het geweld van de ‘blokkeerfriezen’ te vergoeilijken en antiracisten te framen als onderdeel van een Joods complot tot wereldheerschappij. De antisemitische complottheorieën van fascistische ideologen als Thierry Baudet, Wierd Duk en GeenStijl schieten razendsnel wortel onder een deel van de bevolking, zo blijkt duidelijk uit het feit dat de steunbetuigingen voor het fascistische geweld op social media vaker wel dan niet gepaard gingen met verwijzingen naar George Soros.
Dat dit zo snel kan gebeuren heeft er alles mee te maken dat extreem-rechts er sinds de opkomst van Pim Fortuyn steeds beter in is geslaagd om het debat naar hun hand te zetten. Dat is in de eerste plaats het gevolg van het feit dat gevestigd links stelselmatig heeft nagelaten om zich uit te spreken tegen racisme en om de strijd tegen extreem-rechts aan te gaan. Het wordt hoog tijd dat we deze gevaarlijke tendens keren.
In Hongarije, waar dit soort ideeën van staatswegen wordt gepropageerd, gelooft nu bijna de helft van de bevolking in complottheorieën over Joden en Moslims. Dit illustreert hoe diep deze giftige ideologie zich kan wortelen als het niet wordt bestreden.
Woede
Het afgelopen weekend heeft voor grotere groepen mensen zichtbaar gemaakt dat het geweld rond de intochten maar van één kant komt. Amnesty International en Human Rights Watch spraken zich uit tegen de grootschalige burgerrechtenschendingen en riepen de regering op om zich uit te spreken. Jesse Klaver sprak zich uit tegen de racisten en voor aanpassing van Zwarte Piet. Lodewijk Asscher volgde een dag later.
Vanuit de SP en hun landelijke kopstukken Lilian Marijnissen en Ron Meyer is de stilte over het fascistische geweld oorverdovend en werkelijk tenenkrommend. De SP laat systematisch na om zich uit te spreken tegen concrete vormen van racisme. Ondertussen schoof Tweede Kamerlid Jasper van Dijk enkele weken terug nog wel doodleuk aan bij de podcast van de uitgerangeerde rechts-extremist Jan Roos. Dat de SP-top nog altijd weigert uit te spreken tegen racisme en rechts-extremisme is in deze context niet alleen extreem laf, maar in feite een impliciete steunbetuiging aan de racisten op straat, in de media en in de politiek.
Wat voor de SP-top geldt, geldt gelukkig niet voor de hele SP. Tweede Kamerlid Sadet Karabulut sprak zich, kennelijk op persoonlijke titel, uit tegen racisme en geweld. Op zondagavond volgde ROOD, de jongerenafdeling van de partij, met een bondige, maar scherpe veroordeling van de racisten en een steunbetuiging aan de demonstranten en hun strijd.
Rechts
Premier Rutte heeft zich daarentegen op een ronduit schandalige manier uitgelaten over het fascistische geweld. Hij sprak zich op Trumpiaanse wijze uit tegen de ‘extremen’ in het zwarte pietendebat, waarmee hij antiracisten op één lijn stelde met gewelddadige neonazi’s. Tijdens het vragenuurtje bagatelliseerde hij het extreem-rechtse karakter van de pro-zwarte piet activisten door te beweren dat het ging om ‘doorgesnoven types’ die ‘onder de alcohol’ zaten en uit waren op rellen, ‘ongeacht de aanleiding.’
Hoewel Rutte beweerde het demonstratierecht niet te willen inperken gaf hij wel aan tegenstander te zijn van demonstraties tegen Zwarte Piet. Of je gebruik maakt van het demonstratierecht, was volgens Rutte een kwestie van ‘beschaving’ en ‘opvoeding’, waarmee hij de overduidelijk racistische suggestie wekte dat het antiracisten hieraan ontbreekt. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ging verder door wél te zinspelen op het inperken van het demonstratierecht.
De extreem-rechtse beweging hield zich aanvankelijk vrij stil over het geweld van het afgelopen weekend, dat zij zelf hebben veroorzaakt met hun racisme, en hun fascistische complottheorieën. De racistische huiskamergeleerde Joost Niemoller suggereerde op Twitter dat de acties van KOZP wel erg goed georganiseerd waren en linkte door naar de website van de Open Society Foundation van George Soros. Thierry Baudet onderstreepte deze suggestie in een reactie die hij dezelfde dag weer verwijderde.
Inmiddels maakt extreem-rechts weer meer herrie. Geert Wilders kondigde aan om de Britse nazi-hooligan Tommy Robinson, die eerder door Wierd Duk al tot ‘martelaar van arbeidersklasse’ bestempeld, naar Nederland over te halen en te ontvangen in de Tweede Kamer. GeenStijl begon een nieuw leugenoffensief om te ontkennen dat de neonazi’s die in Eindhoven huishielden helemaal niet racistisch waren, omdat een van hen dat beweerde.
Hoe verder?
Het fascistische geweld van afgelopen weekend en de reacties erop onderstrepen dat er inmiddels heel veel op het spel staat. We hebben te maken met de opkomst van een gewelddadige extreem-rechtse beweging. De nazi-hooligans zijn slechts de gewelddadige voorhoede in de ‘cultuurstrijd’ van een veel bredere fascistische beweging waar FvD, GeenStijl, Wierd Duk en een hele reeks anderen toe behoren. Zelfs de veroordelingen van het geweld en het racisme zijn daarom nog te beperkt: we moeten het tuig benoemen dat dit vuurtje al jaren opstookt en we moeten ze aanvallen en confronteren waar mogelijk.
De schaal van het geweld van dit weekend laat zien hoe snel extreem-rechts zich kan opbouwen. Extreem-rechtse politici en opiniemakers zullen dit vuurtje alleen verder opstoken. Dat betekent dat de golf van rechts-extremisme niet zomaar voorbij zal gaan, maar gestopt moet worden.
De allereerste stap hierin is dat de arbeidersbeweging en de linkse partijen zich onomwonden moeten aansluiten bij de strijd tegen fascisme en principieel solidair moeten zijn bij activisten die door hen worden aangevallen. Dit betekent dat we onderlinge discussies moeten voeren over de aard van deze opkomst van extreem-rechts, de dynamiek van toenemend straatgeweld en de vraag hoe een links antwoord eruit moet zien.
Extreem-rechts komt nu voor antiracisten en tegenstanders van Zwarte Piet. Kleine groepen activisten, die een principieel minderheidsstandpunt verdedigen en daarin veel te weinig steun krijgen van andere delen van links. Ze zijn een makkelijk doelwit. Maar deze aanvallen zijn maar een eerste stap en nieuwe doelwitten zullen volgen. Hoe meer ruimte ze hiervoor krijgen, des te meer de intimidatie zijn werk zal doen. Wat we daarom nu nodig hebben is onvoorwaardelijke solidariteit met de slachtoffers van fascistisch geweld en linkse eenheid tegen oprukkend extreem-rechts.
Zie ook onze eerdere artikelen over extreem-rechts en Zwarte Piet.