#MeToo: van slachtoffer naar aanklager
‘Me Too’ was al in 2006 gebruikt door de zwarte activiste Tarana Burke uit New York. Maar de hashtag #MeToo ontstond rond de rechtszaak tegen filmproducent Harvey Weinstein, die een groot aantal vrouwen drogeerde en misbruikte. De actrice Alyssa Milano – zelf ook slachtoffer – moedigde vrouwen wereldwijd aan om de zwijgcultuur te doorbreken. Binnen twaalf uur werd #MeToo meer dan 70.000 keer gedeeld.
Al twee jaar eerder hadden Anke Laterveer, Anousha Nzume en Stella Bergsma in Nederland een vergelijkbaar initiatief gestart, #ZegHet. Ook dat was al een trending topic.
■ Een van de eersten die werden aangeklaagd was regisseur en producent Job Gosschalk in 2017. Jonge mannen moesten naaktscènes voor hem spelen. Soms moesten ze daarbij masturberen, sommigen betastte hij. De meeste acteurs deden anoniem aangifte. Gosschalk, die gedeeltelijk ontkende, misbruikte zijn positie zeventien jaar. Hij legde zijn werk neer.
■ In januari 2022 wijdde presentator Tim Hofman een uitzending van de webserie BOOS (BNNVARA) aan seksueel misbruik bij talentenshow The Voice of Holland. Het programma en zijn spinoffs werden stilgelegd. Bandleider Jeroen Rietbergen – die tijdelijk naar de VS vluchtte – en Ali B moeten nog worden berecht. Beiden bekenden grensoverschrijdend gedrag, maar ontkennen verkrachting.
■ In maart 2022 vertrok Marc Overmars als directeur bij Ajax vanwege grensoverschrijdend gedrag. Vrouwen in de club beschuldigden hem van het versturen van dickpics. Alleen de klacht van een staflid dat 300 pagina’s aan WhatsApp-berichten overlegde, werd gegrond verklaard. De FIFA nam de schorsing van Overmars in januari 2024 over, waardoor hij zijn werk bij Royal Antwerp moest staken.
■ Voetbalanalist Johan Derksen zei in april 2022 dat hij ooit een dronken vrouw had gepenetreerd met een grote kaars en daarna was weggegaan. Hij vond deze verkrachting een ‘jeugdzonde die ik heb opgebiecht, daarmee heb ik me kwetsbaar opgesteld.’ Maar feitelijk normaliseert Derksen grensoverschrijdend gedrag. SBS6 staat toe dat hij zijn rol bij Vandaag Inside blijft vervullen.
■ Maart vorig jaar trok Tom Egbers zich terug als presentator van NOS Sport. In 2005 had hij bij een twintig jaar jongere stagiare een seksuele relatie afgedwongen. Na het eind van de relatie had Egbers haar met pesten het werk onmogelijk gemaakt: ze vertrok. Egbers gaf deze beschuldigingen toe bij Khalid & Sophie, maar is door recente hartaanvallen uit de spotlights verdwenen. De vrouw van Egbers, Janke Dekker, stapte op als voorzitter van Mores, een meldpunt voor ongewenst gedrag in de culturele sector.
■ Uit een enquête van vakblad Medisch Contact onder 6000 artsen en geneeskundestudenten bleek in november 2023 dat meer dan de helft pesterijen, machtsmisbruik of seksuele intimidatie ervaart. ‘Alle vormen van grensoverschrijdend gedrag komen voor in de hiërarchische situaties in ziekenhuizen’ volgens hoofdredacteur Bertho Nieboer. Bijna driekwart van de slachtoffers is vrouw.
■ Volgens het CBS had 1 op de 8 mensen in 2022 te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat zijn vooral jonge vrouwen tot 24 jaar. Vaak gebeurt dit in het uitgaansleven, in een vijfde van de gevallen door een collega, en in veel gevallen een meerdere.
De plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag willen meestal gewoon ‘door’. Maar terecht willen de slachtoffers erkenning en compensatie – al is dat niet genoeg.
‘Het is voor slachtoffers moeilijk om aangifte te doen, omdat je meerdere keren in detail moet vertellen wat er is gebeurd. Ook vindt er soms een lichamelijk onderzoek plaats, wat heftig kan zijn’, zei strafrechtadvocaat Leonie van der Grinten.
Hoewel het aantal meldingen de afgelopen jaren sterk steeg, leidde maar een kwart ervan tot een aangifte. En het aantal veroordelingen daalde, van 83 procent in 2017 tot 73 procent in 2021.
Ondanks de publieke verontwaardiging heeft onze maatschappij geen antwoord op seksuele intimidatie en verkrachting. In het kapitalisme is macht en rijkdom ongelijk verdeeld. Daarom zijn seksuele onderdrukking en geweld institutioneel.