Massale opstand tegen racisme en politiegeweld in de VS

Mural voor George Floyd in Minneapolis (foto: Lorie Shaull).
De indrukwekkende opstand tegen racistisch politiegeweld in de Verenigde Staten duurt al bijna twee weken. De beweging is divers, jong en massaal, verdiept zich politiek gezien en heeft nu ook een internationale dimensie gekregen.
8 juni 2020

Het afbranden van het politiebureau vorige week in Minneapolis is gerechtvaardigd. Dat vindt 54 procent van de mensen in de Verenigde Staten die de vraag voorgelegd kregen. Het laat niet alleen de brede steun voor de opstand zien die ondertussen door het hele land tot massale demonstraties en burgerlijke ongehoorzaamheid leidt. Maar ook dat mensen geen vertrouwen hebben dat nabestaanden van George Floyd gerechtigheid zullen vinden.

Het duurde drie dagen voordat de racistische agent Chauvin werd opgepakt en aangeklaagd voor deze moord. Vier dagen later werden de drie medeplichtige agenten pas aangeklaagd en werd de aanklacht tegen Chauvin verzwaard naar doodslag. Dat zij überhaupt kunnen worden vervolgd is het gevolg van de opnames. En dat zij daadwerkelijk worden vervolgd, is afgedwongen door de massale woede op straat.

De moord op George Floyd staat symbool voor hoe het systeem zwarte mensen in de VS benadeeld. Floyd was ontslagen vanwege de coronacrisis en bleek bij autopsie zelf besmet te zijn door het virus. Meer dan 100.000 mensen kwamen om door het coronavirus, disproportioneel veel zwarte Amerikanen. Terecht noemt Cornel West de massale opstand ‘Amerika’s moment van afrekening’.

Racistisch politiegeweld

De moord op George Floyd volgde op eerdere politiemoorden dit jaar. In februari werd de 25-jarige Ahmaud Arbery tijdens zijn gebruikelijke hardlooprondje door een oud-rechercheur en zijn zoon opgejaagd en doodgeschoten. In maart werd de 26-jarige zorgwerker Breonna Taylor onaangekondigd in haar huis overvallen door de politie en doodgeschoten. In beide gevallen was er pas maanden na de moord aandacht voor deze zaken die beiden onderdeel zijn van een veel langere traditie van racistisch geweld tegen zwarte Amerikanen.

In een indrukwekkende toespraak over de ophef over de rellen zei voormalig co-voorzitter van de Women’s March Talika Mallory: ‘Praat niet tegen ons over plunderingen. Jullie zijn allemaal plunderaars. Amerika heeft zwarte mensen geplunderd. Amerika heeft de inheemse bevolking geplunderd toen ze hier voor het eerst kwamen. Plunderen is wat jullie doen. Dat hebben wij van jullie geleerd.’

Zeven jaar na het begin van de Black Lives Matter beweging, onder het presidentschap van Obama, is het nog steeds een grote zeldzaamheid dat racistische moorden bestraft worden. De moordenaars van Eric Garner, Michael Brown en Trayvon Martin hoefden geen van allen de cel in. Het massale verzet nu zorgt ervoor dat er stappen worden genomen in de vervolging van de betrokken agenten, maar dit is geen garantie voor berechting.

Kapitalistische crisis

De brede volksopstand is niet alleen verbonden met racistisch politiegeweld, maar is ook verbonden met Covid-19 en de economische crisis. Meer dan 110.000 mensen zijn ondertussen in de VS doodgegaan aan Trumps moorddadige coronabeleid. Mensen van kleur worden disproportioneel hard geraakt. Terwijl 13 procent van de Amerikaanse bevolking zwart is, is 23 procent van de dodelijke slachtoffers van het virus Afro-Amerikaans.

Hier bovenop komt de ongekende economische crisis in de Verenigde Staten. Bedrijven hebben de afgelopen maanden in totaal 21,5 miljoen Amerikanen werkloos gemaakt. Door het gebrek aan ontslagbescherming hebben bedrijven van de ene op de andere dag miljoenen mensen op straat kunnen zetten. Gekoppeld aan de gigantische ongelijkheid voedt deze economische onzekerheid de protesten. Miljardairs zagen hun vermogen door het coronavirus met 15 procent toenemen. Amazonbaas Bezos wordt nu zelfs getipt als eerste biljonair ooit.

Door deze groeiende klassentegenstellingen wordt het belang van de politie alleen maar groter. De afbraak van publieke voorzieningen de afgelopen decennia ging daarom hand in hand met investeringen in het repressie-apparaat. De Amerikaanse politie gebruikt nu materiaal dat eerder door het leger werd gebruikt. De steeds dominantere eis tot desinvesteringen in de politie, gaan daarom tot de kern van een racistisch kapitalisme.

(tekst loopt verder onder de grafiek)

Opstand

De Amerikaanse socialist Keeanga-Yamahtta Taylor spreekt daarom over een ‘klassenopstand’ die in de kern gericht is tegen racisme en raciale terreur. Ook veel witte mensen zijn onderdeel van de opstand. ‘De levensverwachting van gewone witte mannen en vrouwen is omlaag gegaan, iets dat trouwens gewoonlijk niet gebeurt in de ontwikkelde wereld. Dit is te wijten aan verslaving aan pijnstillers, alcoholisme en zelfmoord.’

Deze opstand lijkt niet te gaan liggen. In Minneapolis is er in de gemeenteraad ondertussen een meerderheid voor het ontbinden van de politie. Scholen en de universiteit in de stad verbraken de banden met de politie. In sommige gevallen weigerden vakbonden van buschauffeurs arrestanten voor de politie te vervoeren. En door het hele land worden standbeelden van racisten en voorstanders van slavernij beklad en in sommige gevallen zelfs verwijderd.

Trump koos vanaf het begin de frontale aanval op activisten. In reactie op de rellen in Minneapolis twitterde hij: ‘when the looting starts, the shooting starts’. Hiermee gaf hij de gemilitariseerde agenten een vrijbrief om op grote schaal geweld te gebruiken. Agenten reden met auto’s in op demonstranten, sloegen ouderen in elkaar en maakten op grote schaal gebruik van traangas. Sinds het begin van de opstand zijn 17 activisten vermoord, 16 door schotwonden.

Nederland

Deze opstand verspreid zich over de wereld. In Bristol werd afgelopen zondag onder veel enthousiasme het standbeeld van slavenhandelaar Colton in de rivier gekieperd. De protesten tegen racisme in Frankrijk zijn indrukwekkend en ook gericht op eigen voorbeelden van racistische politiemoorden zoals die op de 24-jarige Adama Traoré uit 2016.

Het is daarom waanzinnig inspirerend dat de afgelopen week ook in Nederland duizenden mensen de straat op gingen in solidariteit met de opstand in de Verenigde Staten. Dezelfde dynamiek van racisme en het versterken van het repressie-apparaat zien we ook hier: de Tweede Kamer stemde in met een wetsvoorstel om moordende agenten hoogstens symbolische strafjes te kunnen geven. Na wekenlange acties wordt niet alleen de geweldsinstructie voor boa’s verruimd, maar kunnen ze op veel plekken ook extra bewapent worden.

Dat de solidariteitsprotesten zo snel georganiseerd kunnen worden, is niet los te zien van de actienetwerken die zijn opgebouwd in de strijd tegen zwarte piet. Deze protestbeweging zorgde er ook voor dat er meer aandacht is voor het bloedige koloniale verleden van Nederland. De acties richten zich nu vooral op anti-zwart racisme. Maar om te voorkomen dat de protesten ingekapseld worden, is het belangrijk dat er concrete eisen gesteld worden en de strijd verbonden wordt met andere vormen van racisme.

Premier Rutte, die in 2007 als staatssecretaris nog werd veroordeeld voor rassendiscriminatie vanwege zijn jacht op Somalische Nederlanders, zegt nu persoonlijk anders te denken over Zwarte Piet. Maar dit betekent helemaal niets zolang zijn partij lokaal blackfaceparades blijft organiseren, met racisme de aandacht afleidt van bezuinigingsbeleid en een thuis biedt aan voorstanders van segregatie zoals Blok en Dijkhoff.

De massale beweging tegen racisme in de Verenigde Staten laat zien wat voor politieke druk er nodig is om verandering af te dwingen. Ook in Nederland hebben we nog een wereld te winnen als het gaat over de strijd tegen institutioneel racisme, politiegeweld en de verheerlijking van kolonialisme en slavernij in de publieke ruimte. Black lives matter!