Marxisme Festival 2018 biedt basis voor discussie en eenheid in actie
Door Mylène Bolder
Na de hetze op de demonstratie tegen racisme op 18 maart was het geen overbodige luxe om met linkse activisten samen te komen. Kort voor het festival was bovendien de groep vluchtelingen van We Are Here door extreemrechtse groeperingen aangevallen en geïntimideerd. Panels over het opbouwen van een links offensief, hoe verzet tegen extreem rechts te organiseren en gastspreker Khalid Jone van We Are Here maakte het festival actueel en relevant.
Het programma trok een breed maar activistisch publiek. Er waren leidende SP’ers met behoefte aan discussie, klimaatactivisten, vakbondsleden, boze Groningers en kritische studenten.
Dat is ook precies wat het festival zo interessant maakt. Normaliter komen activisten elkaar tegen op verschillende acties en demonstraties. En verder binnen hun eigen organisatie. Maar zelden komen we vanuit allerlei strijd terreinen en met linkse organisaties samen om lessen te trekken. Het Marxisme Festival bood hier wel een basis voor. Zo zei Anja Meulenbelt tijdens de slotrally van het festival: ‘er is geen andere plek waar dit kan.’
Lessen uit de VS naar Amsterdam
Een van de inhoudelijke hoogtepunten van het festival waren de lezingen van de internationale gastspreker Keeanga-Yamahtta Taylor. Zij is activist, socialist, auteur en assistent-professor aan Princeton University op het gebied van African-American Studies. Op vrijdagavond sprak ze tijdens de openingsrally in Vereniging ons Suriname over de opkomst van extreemrechts in de VS.
Op zaterdag sprak Taylor over de Combahee River Collective die vooruit liepen door het te hebben over ‘identiteitspolitiek’, maar hierbij iets anders bedoelden dan nu gangbaar is. Het collectief zag identiteit juist als een opening voor revolutionaire en socialistische conclusies. Door verschillende vormen van onderdrukking zichtbaar te maken, konden effectievere coalities opgebouwd worden om hier tegen te strijden.
Maar het festival bood meer dan een samenkomst en historische lessen. Voor Studentenactiviste Silke Baas was het festival een plek van thuiskomen. ‘Het was een verademing om gelijkgestemden tegen te komen’. Zij ziet het festival vooral als plek om te netwerken en ‘om mogelijke nieuwe acties voor te bereiden.’
Links in het offensief
De behoefte aan strijd is groot en er bestaat geen twijfel over dat hiervoor een sterk links met lef nodig is. Dat bleek tijdens De bijeenkomst op zaterdagavond met Rutger Groot Wassink (fractieleider GroenLinks Amsterdam), Sadet Karabulut (Tweede Kamerlid SP) en Ewout van den Berg (coördinator Internationale Socialisten) die zich bogen over het vraagstuk: ‘hoe komt Links weer in het offensief?’ De zaal puilde uit. Het publiek bestond uit een mix van oudere en jonge activisten, waaronder ook SP’ers, Groenlinksers en Bij1’ers uit het hele land.
Twee punten die voor Van den Berg belangrijk zijn voor een offensief links was samenwerking in actie en tegelijkertijd politiek debat. ‘Dus niet zoals PvdA’er Moorman wel willen samenwerken, maar je mond dicht moeten houden over meningsverschillen.’ Groot Wassink beriep zich op de traditie van mei ‘68 en de noodzaak van verbeelding voor links. Hierbij moesten we meer een beroep doen op denkers zoals Marx en Marcuse. Karabulut sprak over het verbinden van thema’s zoals Rutte’s neoliberale afbraak, discriminatie en verzet tegen wapenhandel.
Dat Karabulut haar inleiding tijdens deze bijeenkomst afsloot met de opmerking teleurgesteld te zijn dat we tegenwoordig weer in ‘zwart en wit’ denken zette de toon voor het debat. Dit kon rekenen op aanscherping vanuit het jonge publiek. Hierbij werd als tegenargument gewezen op de toenemende discriminatie van moslims, We Are Here en de opkomst van extreem rechts. Omdat extreem-rechts ons zo probeert te verdelen, moet links daar ook een antwoord op formuleren.
Jazie Veldhuyzen van Bij1 vroeg Groot Wassink en Karabulut zich aan te sluiten bij de solidariteitsdemo voor We Are Here en het organiseren tegen racisme meteen in de praktijk te brengen. Verschillende sprekers probeerden ook lessen te trekken uit de internationale context. Zo wees Van den Berg op de ervaring van Syriza waaruit de gevaren van regerings- of college-deelname duidelijk worden en het onvermogen om met de EU te breken op basis van arbeidersdemocratie van onderaf.
De harde discussies en kritiek gingen overigens gepaard met vrolijkheid en gelach. De sfeer was goed en bood een basis om verder te praten en samen te werken op concrete punten. Anne Mathot uit Utrecht zei achteraf: ‘zulke bijeenkomsten zouden eigenlijk meerdere keren per jaar georganiseerd moeten worden.’ De mogelijkheid om linkse politici rechtstreeks te kunnen aanscherpen en bevragen is een andere kracht van het festival.
Feminisme, socialisme en intersectionaliteit
Auteur, feministe en socialist Anja Meulenbelt sprak over inclusief feminisme en socialisme. Meulenbelt gaf een genuanceerd en overtuigend pleidooi over de rol van de vrouw en bijhorende systeemkritiek. Zij nam hierin relevante discussies mee zoals de rol van mannen binnen de strijd voor vrouwenbevrijding en gaf hedendaagse inclusieve voorbeelden over de positie van domestic workers en alleenstaande moeders.
Het festival bood overigens ook gratis kinderopvang en slaapplekken aan om de toegankelijkheid te bevorderen. Onder andere Silke maakte hier gebruik van. ‘Ik kon naar het festival komen doordat er gratis kinderopvang was geregeld. Dat is geweldig, het is een heel prettig gevoel dat mensen solidair met jouw situatie zijn en er rekening mee is gehouden’.
Onderzoekster Rahma Bavelaar van Meldpunt Islamofobie sprak tijdens een bijeenkomst over hedendaags feminisme over sterk toenemende racisme voor moslima’s met hoofdbedekking. Hierbij legde ze de hypocrisie bloot over de buitenproportionele negatieve aandacht van mainstream media op moslimmannen (‘terroristen’). Terwijl er weinig aandacht is voor veel voorkomend racistische geweld.
In deze bijeenkomst werd ook gesproken over hoe extreem rechts ‘feminisme’ kaapt om racistische ideeën te verspreiden. Door deze racistische tendensen spreken moslima’s veelal alleen in safe spaces over seksisme en feminisme. Omdat hun verhalen anders ook gekaapt worden.
Van toen naar nu
Een eyeopener was de lezing en het onderzoek gedaan door hoofdredacteur van socialisme.nu Jeroen van der Starre. Hij bracht de overeenkomst tussen de opkomst van politiek antisemitisme sinds 1870 en hedendaags extreem-rechts in kaart. Beiden gingen gepaard met demonisering, fake news en conservatieve vrouwenhaat. De vragen tijdens de discussie toonden de zorgen rondom deze ontwikkelingen en overeenkomsten. En de vraag hoe dit te bestrijden.
In de bijeenkomst over de neoliberale universiteit werd gesproken over de positie van de universiteit binnen het neoliberale kapitalisme. Drie panelleden spraken vanuit verschillende invalshoeken over hun ervaringen als student en docent. De discussie met de zaal was een verademing: docenten en studenten uit het hele land spraken over de manier waarop de druk op hen werd opgevoerd en hoe universiteitsbesturen proberen campussen te depolitiseren. Wat natuurlijk door en door politiek is en de neoliberale status quo in stand houdt.
Er werd niet alleen gepraat en gebouwd op het festival. Er werd ook gevierd en herdacht. Dit jaar was er bijvoorbeeld veel te vieren en om op terug te kijken zoals een terugblik naar Mei 1968 (dit jaar 50 jaar geleden) door middel van discussie, filmbeelden en live muziek. De herdenking van de dappere joodse opstand in het getto van Warschau was zeer inspirerend. Een panel bestaande uit historici en filosofen sprak over de relevantie van de 200 jarige Marx. Ook andere historische helden werden in het licht gezet zoals socialiste Trien de Haan door historicus Bart Lankester en Otto en Hermine Huiswoud door Mitchell Esajas.
Actie
Maar natuurlijk ging het ook over actualiteiten en op te zetten actie trajecten. Er werd gesproken over de uitdagingen binnen de vakbond, organisatie binnen Deliveroo, het opbouwen van een lhbtqi+ beweging, de grote leerkracht stakingen en de situatie in Groningen.
De uit Ierland overgekomen doorgewinterde activist en socialist John Molyneux boodt bovendien diepgang met theoretische lezingen over Lenin en vraagstukken rondom revolutionairen en het parlement, hiermee een brug slaand tussen revolutionairen en reformisten.
Last but not least was er aandacht voor toenemende burn-outs en depressie in onze huidige maatschappij. Max woonde deze bijeenkomst bij en ervaarde dit als een reality-check. Hij komt al drie jaar naar het festival vanuit het – volgens hem – conservatieve Zeeland. Het Festival geeft hem veel energie en ‘het gevoel dat je het een dagje niet tegen de bierkaai aan het opnemen bent’. Juist om vervolgens in Zeeland weer de strijd tegen conservatisme aan te kunnen gaan.
Het festival eindigde met speeches door o.a. Naomi Doevendans (wij staan op), Nina (Code Rood), Ibtissam Abaâziz (Meldpunt Islamofobie) en Khalid Jone die het publiek kippenvel bezorgden. Zij riepen op tot solidariteit en strijd. Het festival bood een basis voor het bediscussiëren van hoe een links offensief eruit moet ziet en hoe we dat bereiken. Het sloeg daarmee een balans tussen zinnige discussies en eenheid.
Sluit je aankomende zaterdag aan bij de solidariteitsedemonstratie voor We Are Here.