Anja Meulenbelt: ‘Links moet kiezen waar het voor staat’
Hoe ben je op het idee voor dit boek gekomen?
Ik had een paar artikelen liggen die nu allemaal naadloos zijn verwerkt in dit boek, onder andere eentje over Hajo Meyer. Toen hij was overleden heb ik een in memoriam geschreven. Zijn vrouw was daar heel blij mee, die zei: Jij hebt hem goed begrepen, en ik dacht: Dat klopt wel, er zijn weinig mensen die hem begrepen hebben. Toen heb ik die artikelen opgestuurd naar uitgever Jurgen Maas. En die zei meteen ja, maar dan moet je er wel één verhaal van maken. Nou, dacht ik, dat is oké, dat doen we even.
Maar toen ik eenmaal bezig was, dacht ik: Als ik dit schrijf, moet ik ook een betere definitie geven van antisemitisme. Waar gaat dat nou eigenlijk over, waarom verandert die definitie, en wie doen dat? En waar komt de huidige islamofobie vandaan? En waarom is het zo moeilijk voor linkse mensen om gezamenlijke strijd te organiseren?
Ik vind dat antisemitisme, dus joden die bedreigd worden omdat ze joden zijn, echt ernstig. Maar ik vind het niet ernstiger dan het feit dat moslims tegenwoordig ook te maken hebben met agressie buitenshuis als ze zichtbaar zijn als moslims. Maar het punt is dat je die twee groepen, zoals het historisch gegroeid is, op dit moment niet bij elkaar krijgt.
Een van de factoren die maken dat jonge moslims weinig vertrouwen hebben in de Nederlandse samenleving is Palestina. Met hun gevoel van rechtvaardigheid, waar ik helemaal achter sta, zeggen ze: De Nederlandse regering doet niets, de Nederlandse bevolking doet voor het overgrote deel ook niks, en de gevestigde joodse organisaties staan allemaal vierkant achter Israël. En de woede van jonge moslims uit zich niet altijd heel erg tactvol, en dat is dan weer een reden voor de joodse organisaties om te zeggen: Zie je wel, moslims zijn altijd al antisemiet geweest.
Ik citeer ook behoorlijk wat joden die zich net als Hajo Meyer houden aan de oude joodse ethiek: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Die zeggen: eigenlijk zouden wij, als twee minderheden die wantrouwig bekeken zijn of nog worden op hun geloof en op hun andere gewoontes, één front moeten vormen.
Tijdens de oorlog tegen Gaza in 2014 ben je uit de SP gestapt. Hoe ging dat?
De druppel die de emmer deed overlopen was Gaza. Ik dacht: Dit is het moment dat de SP aan de demonstraties deel had moeten nemen. Dat hebben ze niet gedaan. Maar ik was al heel lang ontzettend teleurgesteld dat de SP de moslims in Nederland liet schieten, terwijl ik steeds zei: Luister, die moslims zijn ook migranten en arbeiders. Dus ze horen bij ons. De SP heeft altijd gezegd: Je moet naar de mensen toe. Nou, doe dat dan. De afdeling Rotterdam doet dat. Die gaat gewoon naar de moskeeën toe.
In het boek vertel ik dat ik bij een bijeenkomst was van Amsterdamse moslims, die het hadden over wat ze moesten stemmen. Iemand zei: De SP dan? Mensen keken naar mij en toen zei iemand: Ja luister, Anja, jou vertrouwen we wel, maar jij bent een etalage zonder winkel erachter. Dat had ik zelf niet kunnen verzinnen, maar ik dacht wel: Au, hij heeft gelijk.
Je ziet je boek als work in progress. Is er iets wat je er zelf nog aan vindt ontbreken?
Ik had nog wel een half jaartje met mensen willen praten en nadenken over het neoliberalisme, de afbraak van de verzorgingsstaat, de hoeveelheid mensen die bang is om terug te vallen in de armoede. Dat zijn heel reële dingen, en een groot deel van de mensen wordt als ze bang worden daar niet speciaal linkser van, maar schiet juist in de politieke regressie. Echt verbinding maken tussen het verhaal wat ik probeer te vertellen in dit boek en de economische en politieke situatie, dat zou nog moeten.
Ik vond zelf dat ik absoluut niet ver genoeg was om daar een meer gedegen verhaal over te houden, dus ik heb dit boek neergelegd met het idee van: Dit is een stap in de goede richting om een aantal issues op tafel te leggen waar ik me echt zorgen over maak, over racisme en islamofobie, over vluchtelingen, over het gebrek aan internationale solidariteit.
Ik hoop met alle grote thema’s die ik nu aanhangig maak, dat daar een keerpunt in komt omdat het geen van de linkse partijen goed gaat. Er moet toch een moment komen dat ze gaan denken, als het nou toch zo slecht met ons gaat, kunnen we dan gewoon hard en duidelijk kiezen waar we voor staan? Het woord radicaliseren heeft een slechte klank gekregen, maar ik denk: Je moet dingen tot op de wortels uitzoeken en in een grotere context zien. Ik denk: De problemen waar we op dit moment voor staan, zijn zonder een grotere context en economisch inzicht niet op te lossen.
En we moeten onze koloniale geschiedenis onder ogen zien die ons nu achtervolgt. Volgens mij heb ik nog een heel leven nodig om het gevoel te hebben dat ik het een beetje snap, maar ik moet zeggen dat ook ik ben geradicaliseerd, juist door hoe ik zie gebeuren dat de linkse partijen het af laten weten, het niet oppakken. We moeten dus zijn bij de groepen die radicaler durven zijn.
Anja Meulenbelt
Kwart over Gaza. Over zionisme, antisemitisme en islamofobie
Jurgen Maas 2015 / 438 pagina’s / 24,95