Leren van het verleden: Revolutie in de 21ste eeuw

‘Waar staan jullie nou eigenlijk voor?’ is een vraag die vaak wordt gesteld door mensen die voor het eerst in aanraking komen met de IS. Zowel voor degene die zich voor het eerst politieke vragen gaat stellen, als voor wie al langer meedraait aan het actiefront, is nu een publicatie beschikbaar met veel nuttige ideeën: Revolutie in de 21ste eeuw door Chris Harman, in mei uitgegeven bij LeesLinks.

Foto: Mijnwerker demonstreert met dynamietstaaf aan zijn helm voor verhoging van het minimumloon, La Paz, Bolivia , 6 april 2011.

Revolutie in de 21ste eeuw werd voor het eerst gepubliceerd in het Engels in 2007. Nu vertaald in het Nederlands, bespreekt het de revoluties van de 20ste en begin 21ste eeuw. In de eerste van de veertien hoofdstukken, begint Chris Harman met op te merken dat revoluties in die periode geen toevallige incidenten waren, maar juist zeer vaak voorkwamen. Het kapitalisme, door miljarden mensen uit te buiten, creëert onvrede – en daardoor zitten grootschalige sociale conflicten ingebakken in het systeem.

De ervaringen van deze revoluties hebben direct betrekking op de huidige gebeurtenissen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, aldus Bart Griffioen in het voorwoord:

‘Egypte laat … zien hoe de revolutie niet voorbij is zodra één dictator het politieke veld heeft geruimd, maar de strijd juist intensiveert omdat de heersende elite er alles aan zal doen om haar belangen te beschermen. Revolutie is volgens Harman dan ook een langer lopend proces, aangejaagd door een politieke richtingenstrijd waarbij de toekomst wordt bepaald door de vraag “of degenen die de hoop op hervormingen hebben opgegeven zich aansluiten bij de revolutie of de reactie”.’

Het verwijt dat revolutie ondemocratisch zou zijn, wordt weerlegd in de hoofdstukken over parlement en revolutionaire democratie. Tijdens grote sociale opstanden, schrijft Harman, werpen arbeiders ‘spontaan’ organen van zelfbestuur op: van de sovjets in Rusland in 1917 tot de cordones in Chili begin jaren 1970. Deze vormen de potentiële basis van een nieuwe maatschappij met veel grotere democratie dan alles wat we ooit hebben gekend.

Het scala aan vragen die Harman behandelt in de 136 pagina’s die het boek telt, is indrukwekkend. Zijn mensen wel ‘klaar’ voor een revolutie? Zijn seksisme en racisme niet onveranderlijk? Wat moeten socialisten doen? Kan het niet op een vreedzame manier, via het parlement? Wat zeggen we over de vakbonden? En is democratische planning van onderaf wel mogelijk?

Scherp geschreven, met geen woord teveel, is Harman het meest enthousiasmerend waar hij revolutie beschrijft als een ‘festival van de onderdrukten’. Dat is onderdeel van zijn betoog dat ‘de menselijke aard’ niet rechtlijnig en egoïstisch is, maar flexibel en sociaal. Door samen terug te vechten, ontwikkelen onderdrukte groepen en arbeiders hun solidariteit op een wezenlijke manier. Over de opstand in Polen in de jaren 1980, waarbij Solidarnosc ontstond, citeert hij: ‘De irritatie en agressie tussen mensen zijn grotendeels verdwenen. Mensen zijn aardig tegen elkaar.’

Terwijl de golf van opstandigheid de zuidkust van Europa bereikt, zou links in Nederland zichzelf een aantal serieuze vragen moeten stellen. Wat zeggen we over de demonstranten – van de stakers in Egypte tot de kampen op de Spaanse pleinen? Hoe kiezen we een kant – en welke dan? Gebaseerd op socialistische principes, geeft Chris Harman veel antwoorden.

Revolutie in de 21ste eeuw is direct per post bestelbaar bij LeesLinks door 7 euro over te maken op giro 9360757 onder vermelding ‘Harman-21e eeuw’ en je postcode en huisnummer.