Langstudeerboete opmaat voor afschaffing studiefinanciering

De Tweede Kamer heeft haar steun voor de studieboete ingetrokken. Een meerderheid pleit nu voor de onmiddellijke opheffing van de maatregel, maar staatssecretaris Zijlstra weigert aan deze wens te voldoen. Opgelucht ademhalen is er voor studenten dus nog niet bij, temeer omdat het voorgestelde ‘alternatief’, het leenstelsel, hen nog harder zal raken.
17 september 2012
Studenten demonstreren op het Malieveld, 21 januari 2011

Door Jeroen van der Starre

Het debat over de afschaffing van de studieboete was een behoorlijk surreëel tafereel. Het CDA, voorheen de grote voorstander van de maatregel, draaide plotseling en wilde ineens dat de boete onmiddellijk werd afgeschaft. Halbe Zijlstra, staatssecretaris van onderwijs en VVD-kopstuk, had de boete naar eigen zeggen slechts als compromis geaccepteerd.

Zijn partij wilde liever meteen de studiefinanciering afschaffen en vervangen door een leenstelsel. Zijlstra bleef de boete echter verdedigen. Zijn argumentatie was opmerkelijk: het afschaffen van de boete zou, zo vroeg voor de invoering ervan, ‘onbehoorlijk’ zijn, omdat studenten zich al op de boete hebben voorbereid.

Verwachtte Zijlstra werkelijk dat studenten boos zouden worden, omdat ze een boete niet hoefden te betalen die niet eens meer op een politieke meerderheid kon rekenen? Dat ligt niet erg voor de hand. Waarschijnlijk spelen de financiële gevolgen een grotere rol in Zijlstra’s besluit om de afschaffing van de studieboete te blokkeren.

Als de studieboete niet zou doorgaan, bezuinigt het kabinet naar eigen zeggen per jaar zo’n 370 miljoen minder dan het had gehoopt. In werkelijkheid lijken de kosten echter veel lager te liggen. Het online nieuwsmagazine ScienceGuide bericht dat Zijlstra de studieboete gemakkelijk nog een jaar langer op nul kan houden (zoals het afgelopen jaar het geval was).

Bezuinigingsdrift

Maar als het aan de VVD ligt, wordt de boete pas afgeschaft als ze vervangen kan worden door een andere, heviger bezuiniging: de afschaffing van de studiefinanciering en de invoering van een leenstelsel. Het voordeel daarvan is, in de ogen van de VVD, dat het studenten veel meer geld afhandig maakt door iedere student met minimaal 13.000 euro schuld op te zadelen.

De VVD is het dus met andere liberale partijen eens dat de boete het veld moet ruimen voor een leenstelsel. Hun meningsverschil lijkt er enkel om te gaan of de boete wel of niet kan worden afgeschaft voordat er een nieuwe bezuiniging tegenover staat – niet uit financiële noodzaak, maar simpelweg uit bezuinigingsdrift.

Een andere reden waarom de liberale partijen liever een leenstelsel hebben dan een studieboete is dat dit eerste meer in lijn is met hun neoliberale visie op het hoger onderwijs. Die is er niet alleen op gericht om studenten en hun ouders meer te laten betalen, maar ook om het hoger onderwijs verder in tweeën te delen.

Het hbo moet een efficiënte en massale studiefabriek worden, terwijl aan de andere kant een select groepje bijzonder vermogende of begaafde studenten naar een universiteit mag om zich te laten opleiden tot Research and Development-personeel met een bèta-achtergrond. Juist die bètastudenten worden het hardst geraakt door de studieboete. Bètastudies duren gemiddeld namelijk een stuk langer dan andere studies.

Op dit punt werkt de studieboete dus averechts. Voor zover deze bezuiniging studenten dwingt om ‘efficiënter’ te studeren is ze helemaal in lijn met het neoliberale ideaal, maar voor zover ze het stimuleren van bètastudies tegengaat, is ze dat niet.

Tweedeling

Het is daarom niet vreemd dat liberale politici vroeg of laat van de studieboete af willen, maar we moeten ons ervan bewust zijn dat dit voor hen slechts een stap is in het verder doorvoeren van het neoliberale project: meer bezuinigingen, meer rendementsmaatregelen en meer tweedeling.

Diverse politieke partijen willen dit op verschillende manieren realiseren. De PvdA is bijvoorbeeld, net als VVD, D66 en GroenLinks, voorstander van het afschaffen van de studiefinanciering, maar wil daarnaast het collegegeld afschaffen voor bètastudies.

De discussie midden in de verkiezingscampagne over het afschaffen van de studieboete is dus vooral bedoeld om voor de verkiezingen goede sier te maken en studenten te paaien. Daarmee wordt de basis gelegd voor nieuwe en verdergaande bezuinigingen en de facto een verdere aantasting van het recht op hoger onderwijs.

Bestel de brochure Wie rijk is mag slim zijn – neoliberalisme en verzet in het hoger onderwijs van Jeroen van der Starre.

  • Wil je reageren op dit artikel? Stuur ons een mail.
  • Met socialisme.nu en De Socialist proberen we socialistische ideeën toegankelijk te maken voor iedereen. Om dit te blijven doen kunnen we alle hulp gebruiken. Wil jij ons ook steunen? Neem dan een abonnement op De Socialist of word donateur: vul hier het formulier in.