Kunst als hart van een harteloze wereld
Door Jan Verhaegh
Perry, geboren in 1960, is een zeer populaire Britse kunstenaar. Hij heeft belangrijke prijzen gewonnen zoals de Turner Prize en werkt in een grote variëteit van kunstvormen: wandkleden, keramiek, beelden, boeken, films, documentaires. Grayson gebruikt stijlen en technieken uit de hele geschiedenis van de kunst en bereikt daarin de hoogste toppen van vakmanschap.
Behalve het zelf bedrijven van kunst is hij ook op theoretisch gebied belangrijk voor de kunst in Engeland. Hij schrijft boeken en maakte voor de BBC belangrijke documentaires over kunst en kunstbeschouwing, zoals over het verschil in smaak bij verschillende maatschappelijke klassen. Hij baseert zich hierin op het werk van Pierre Bourdieu, een marxistisch socioloog, die intensief bezig is geweest met klassentegenstellingen en verschillen in cultuur en smaak die hiermee samenhangen.
Dit alleen al maakt hem tot een interessant kunstenaar en het bezoeken van zijn tentoonstelling zeer de moeite waard. Maar er zijn meer aspecten die zijn werk erg interessant maken.
Zoals bij talloze andere mensen het geval is, had Grayson Perry een ellendige jeugd. Grayson was vijf toen zijn moeder een relatie met een melkboer begon en van hem in verwachting raakte. Er waren op dat moment nog twee vrouwen zwanger van hem. Graysons ouders scheidden. Grayson zelf bleef bij zijn moeder en stiefvader, die zeer gewelddadig was. Op zijn zevende wilde zijn eigen vader hem niet meer zien. Onder al dat geweld creëerde Perry een fantasiewereld, waarin hij zijn fantasie kon ontwikkelen en het leven draaglijk kon maken.
Dat Perry deze jeugd heeft weten om te vormen tot een bron voor groot kunstenaarschap heeft hij te danken aan zes jaar zeer intensieve psychotherapie en zijn huwelijk met zijn vrouw Phillipa, een psychotherapeute met wie hij een dochter heeft.
Alan Measles
Een belangrijk element in de kunst van Perry is zijn teddybeer Alan Measles. Die heeft hij als baby reeds gekregen en nam na het vertrek van zijn vader zijn plaats in. Alan is te zien op het affiche voor de tentoonstelling. Hij staat als een naakte man afgebeeld, die als een madonna zijn mantel uitspreidt over mensen van verschillende religies en culturen om hen te beschermen tegen het kwaad van buitenaf.
Door onder op de afbeelding te zetten ‘Hold your beliefs lightly’ waarschuwt Alan Measles ook voor het gevaar van binnenuit. Dat is gelegen in verabsolutering van het eigen geloof, waardoor religie gemakkelijk gewelddadig en fundamentalistisch wordt. Als zodanig een zeer belangrijke en actuele boodschap, die iedereen aan het denken kan zetten.
De rol van Alan Measles in Graysons werk lijkt op die van een god in religies: die van beschermer en bron van liefde en troost. Zoals Marx zegt, is religie ‘het hart van een harteloze wereld’. Zo is er op de tentoonstelling een groot altaar met Alan die tegelijkertijd als reiskoffer dienst kan doen, zodat je hem overal mee naar toe kan nemen en kan opbouwen. Je komt Alan op tal van plaatsen in het werk tegen. Maar waar goden meestal geslachtsloos zijn wordt Measles afgebeeld met een heel grote fallus in de vorm van een hoofd.
Man en vrouw
Door de slechte relatie met zijn vaders, maar ook andere ervaringen met mannen worstelt Grayson met zijn eigen identiteit en mannelijkheid. Zodanig dat hij travestiet is, dat wil zeggen: dat hij zowel een mannelijke als een vrouwelijke identiteit heeft. Als vrouw kleedt hij zich niet alleen vrouwelijk, maar anders dan de meeste travestieten voelt en gedraagt hij zich ook als een vrouw. Als vrouw heet hij Claire en is hij een ander persoon. Deze dubbele identiteit komt op de tentoonstelling veelvuldig terug. Zo is er kleding te zien die Grayson voor Claire heeft ontworpen en gemaakt.
Er is een centrale tegenstelling in het werk van Perry: enerzijds is er het niet te overtreffen vakmanschap dat zijn werk een esthetische kwaliteit geeft. Zijn werk is erg mooi. Maar dit vakmanschap wordt gebruikt om lelijkheid te laten zien. Qua inhoud laat hij het gruwelijke zien van een wereld met oorlog, racistisch en seksistisch geweld, kindermishandeling, heftige conflicten en scheidingen. Wat dat betreft kun je Grayson Perry zien als een eigentijdse Jeroen Bosch. Het bezoeken van zijn tentoonstelling in Maastricht is dan ook zeer aan te bevelen.
Grayson Perry
Hold Your Beliefs Lightly
Bonnefantenmuseum Maastricht, t/m 5 juni 2016