Kraken in de voegen van Amsterdam
Van Engelen schetst hoe Amsterdam veranderd is van een stad met vele krakers in oude, slecht onderhouden buurten binnen de ring naar een van de meest gewilde – en dure – woonsteden van de wereld. Waar vroeger de smeris rechtsomkeert maakte in buurten die werden gecontroleerd door kraakgroepen, staat Amsterdam inmiddels in de wereldwijde top wat woonlasten betreft. Elk hoofdstuk neemt de lezer mee naar een wijk, buurt of stadsdeel om te laten zien hoe deze ontwikkeling plaatsvond.
Doordat Van Engelen bijna elke plek in Amsterdam behandelt, is het boek een feest der herkenning voor alle Amsterdammers die zich interesseren voor volkshuisvesting. Nadat je het hebt gelezen, bekijk je de stad met andere ogen en herken je in het straatbeeld en de bewoners de verhalen uit het boek. Voor mensen buiten Amsterdam is het boek net zo relevant. Een groot onderdeel van de dynamiek in Amsterdam is gevoed door landelijke wetgeving over de afbraak van de volkshuisvesting die ook buiten Amsterdam geldt.
Een van de centrale vragen in het boek is hoe Amsterdam zo snel zo enorm is veranderd. De krakers spelen in het eerste deel van het boek een belangrijke rol. Met kraakacties en buurtactivisme maakten ze vanaf de jaren 1970 buurten weer leefbaar en redden zij de negentiende-eeuwse volksbuurten van de sloopkogel. De gemeente Amsterdam had grote plannen voor de aanleg van snelwegen en kantoren dwars door het oude centrum. Krakers en buurtactivisten benadrukten hoe belangrijk de dichtbevolkte oude stadswijken waren. De woningen hadden zeker een opknapbeurt nodig, maar van grote sloopacties en snelwegen en kantoren van multinationals dwars door de stad waren de inwoners niet gediend.
Uiteindelijk drong dit ook door in de PvdA-stadsbesturen en kwamen er wethouders die zich achter de ‘kleinschaligen’ schaarden. De oude stad binnen de ring was gered. De stedenbouwkundige structuur bleef bestaan, panden werden opgeknapt en er werd alleen nog maar sloop-nieuwbouw toegepast op bepaalde postzegeltjes waar het echt nodig was.
Dit kan een les zijn voor buurtactivisten nu. Uiteraard is er in de na-oorlogse woningbouw onderhoud en nieuwbouw nodig, maar denk ook aan al wat verdwijnt bij te rigoureuze sloop-nieuwbouwprojecten.
De rol van de PvdA was in meerdere opzichten interessant. In de jaren 1960 en 1970 was zij groot voorstander van de plannen om de binnenstad te slopen en de bewoners te laten verhuizen naar de rand, zoals Nieuw-West en Zuidoost en de regio, waaronder Purmerend, en Hoofddorp. Onder druk van activisten draaide de partij bij en ging ze voor de kleinschalige aanpak. Toen de kraakbeweging en het buurtactivisme over het hoogtepunt heen was, liet de PvdA dit beleid ook weer varen en voerde ze vooral landelijk samen met de VVD een beleid voor deregulering van de huurmarkt.
Hoewel de geschiedenis van De stad in delen al bekend is, zeker bij mensen uit de kraak- en woonbeweging, is het een zeer leesbaar en vermakelijk boek dat in tijden van wooncrisis uiterst relevant blijft.
