Klimaatverandering in context
Door Mike McMahon
De recente catastrofale overstromingen in Groot-Brittannië, de verwoestende supertyfoon in de Filipijnen, de extreme droogte in het westen van de VS en Brazilië, en de arctische winter in het midden van de VS: dit zijn alleen de meest recente voorbeelden van extreme weerssituaties in de afgelopen jaren. En we zien nogal wat andere aanwijzingen van naderende milieurampen: slinkende zoetwatervoorraden, enorme plasticvervuiling van de oceanen, de groei van dode zones, waar geen vissen of planten kunnen leven.
Het zijn allemaal symptomen van een groeiende ecologische crisis veroorzaakt door de relatie van de mensheid met de natuur. Het nieuwe boek van Martin Empson beschrijft niet alleen de aard van de enorme milieuproblemen waar we voor staan. Hij plaatst deze problemen ook in een historische, economische, en bovendien een politieke context.
In Land and Labour schetst Empson de ontwikkeling van onze relatie met de natuur van tweeënhalf miljoen jaar geleden tot nu, en hoe dit menselijke sociale relaties heeft gevormd. Daarvoor put hij uit een indrukwekkende hoeveelheid archeologische, antropologische en historische bronnen.
Zo beschrijft hij onze veranderende relatie met het land, vanaf de prehistorische jager-verzamelaarsmaatschappijen tot aan het kapitalisme van vandaag. Onderweg onderzoekt Empson de sociale en de ecologische impact van nieuwe samenlevingen, met nieuwe ideeën, op oude samenlevingen met oude ideeën, en de sociale onrust die noodzakelijkerwijs volgt. Dit brede en grondige verslag laat duidelijk zien dat in plaats van het decor voor onze geschiedenis, onze veranderende relatie met de natuur altijd centraal stond in onze ontwikkeling.
Destructief
Het kapitalisme gebruikt de natuurlijke wereld als een bron van grondstoffen of als dumpplaats voor het afval veroorzaakt door de productie, en is dus intens destructief. Slechts 90 bedrijven over de hele wereld zijn samen verantwoordelijk voor tweederde van alle vervuiling in de gehele menselijke geschiedenis.
Naast vernietiging is er enorme verspilling. Ongeveer 30 procent van alle geproduceerde voedsel wordt weggegooid, het meeste voordat het op de markt komt. En hoewel er meer dan genoeg voedsel is om de hele wereldbevolking te voeden, kunnen miljarden mensen zich niet of nauwelijks genoeg eten veroorloven. Zelfs in de VS leven 36 miljoen mensen in voedselarmoede.
Wereldwijd zijn 925 miljoen mensen ondervoed. Meestal gebeurt dit in derdewereldregio’s waar productie van cash crops voor de export de traditionele landbouw heeft verdrongen, en mensen die niet kunnen betalen. Dus hoewel het kapitalisme genoeg productiecapaciteit heeft om iedereen te voeden, faalt het daar jammerlijk in. De productie wordt niet gepland voor menselijke behoeften maar draait puur om winst. We moeten een manier vinden om de problemen op te lossen en de samenleving op een rationele manier te organiseren.
Geen single issue
In het belangrijkste deel van het boek bepleit Empson de noodzaak van radicale verandering om de milieucrisis aan te pakken. Het is cruciaal om te erkennen dat milieuproblematiek geen single issue is, omdat het probleem diep vervlochten is met het kapitalistische systeem als geheel. Empson houdt een helder pleidooi dat democratische economische planning een absolute noodzaak is om dit aan te pakken. En de enige groep die dit kan doen zijn de producenten, de arbeiders zelf.
Het argument dat dit ook mogelijk is, ondersteunt Empson met historische voorbeelden van arbeidersmacht, zoals de Commune van Parijs (1871), de sovjets van de Russische revolutie (1917) en de arbeidersraden van de Hongaarse opstand in 1956. Dit soort opstanden bevatten de mogelijke kiemen van een nieuwe maatschappij.
Het boek is niet zonder zwakke punten, met name op archeologisch vlak. De duidelijke sociale veranderingen op de overgang van Bronstijd naar IJzertijd, en de vestiging van het feodalisme na de ineenstorting van het Romeinse Rijk, hadden bijvoorbeeld meer aandacht mogen krijgen.
Maar dit verandert niets aan de conclusie dat dit een zeer actueel en sterk boek is. Het biedt niet alleen veel inzicht en contextueel raamwerk, maar wijst ook op de noodzaak én de mogelijkheid om onze maatschappij rationeel te organiseren, en zo de vernietiging van de planeet te stoppen. Boven alles, ondanks het ontnuchterende beeld dat het schildert van de ecologische crisis die ons confronteert, gaf het me ook een stevig gevoel van optimisme.
Hoewel het op dit moment alleen beschikbaar is in het Engels, is het een zeer leesbaar boek. Martin Empsons schrijfstijl is zeer toegankelijk voor de non-native speaker. Het is dus een welkome toevoeging aan de boekenplank van elke activist.
Martin Empson
Land & Labour – Marxism, Ecology and Human History
Uitgeverij: Bookmarks / 319 pagina’s / €15,00
Dit boek is verkrijgbaar bij LeesLinks.