Klimaatstrijd: hoe verder na Farmsum?
Door Joris Wiegersma
Groningers lijden al decennia onder de gevolgen van gaswinning. In de jaren dat de boringen begonnen, werden hun zorgen gebagatelliseerd en werden er valse beloftes gedaan over werkgelegenheid en investeringen in de regio. Toen de aardbevingen begonnen kwam er daarom veel protest los.
Onder de fakkeloptochten in januari van dit jaar was er één met tienduizend deelnemers, de grootste demonstratie in de Groningse geschiedenis. Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat werd ontvangen met een fluitconcert.
Daarnaast waren er nog talloze individuele acties, zoals een hongerstaking en het kraken van een monumentale boerderij in Onderdendam, waarvoor de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) de opknapkosten niet wil betalen.
Schuldigen vrijuit
Tijdens de blokkade van Code Rood vertelden Groningse omstanders wat de gevolgen zijn van die schade: ‘Mensen gaan kapot. Iemand heeft 8000 euro schade, maar krijgt maar 250 euro vergoed. Als je geluk hebt, krijg je na jaren van het invullen van formulieren je schade vergoed. Van de 23 miljoen euro die de NAM uitgaf aan renovatie ging 13 miljoen naar proceskosten.’
Na het losbarsten van de protesten gaf Wiebes aan dat de gaskraan dicht zou gaan. Maar op welke termijn blijft onbekend. Shell, het moederbedrijf van de NAM, wordt buiten de aansprakelijkheidsregeling geplaatst en hoeft daar bovenop ook geen belasting meer in te houden over de dividenden. Niet zo gek ook, als je bedenkt hoezeer de Nederlandse regering is verweven met Shell en de topmannen van het bedrijf en ministers en staatssecretarissen als in een soort draaideur elkaar afwisselen.
De regering stelt wel klimaatdoelen, maar die zijn volgens klimaatwetenschappers ‘too little and too late’. En bovendien worden cijfers gemanipuleerd, waardoor het vooral lijkt alsof het kabinet zijn best doet. Er wordt gehamerd op het veranderen van consumentengedrag, terwijl onderzoek op onderzoek bewijst dat het leeuwendeel van de CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door een klein aantal bedrijven.
Ondertussen staat Californië in de fik, is er extreme droogte, gevolgd door grote overstromingen in Japan en staan dus ook de huizen van sommige Groningers op instorten door de aardbevingen.
Groningers die vechten tegen ‘het Westen’ voor compensatie en een eerlijk deel van de winsten die over hun ruggen werden gemaakt, zijn een voorbeeld van strijd tegen kapitalistisch winstbejag. De strijd in Groningen is daarmee veel meer dan een conflict over de afhandeling van de schade.
Het was dus fantastisch dat Code Rood besloot om, na de succesvolle acties in de Amsterdamse haven, de actie dit jaar in Groningen te houden. Zo staken zij moegestreden Groningers, die na jaren van knokken weinig resultaat zien, een extra hart onder de riem.
Code Rood
De actie van Code Rood in Groningen was met meer dan 700 deelnemers uit veel verschillende landen in Europa een succes. Langs de kant van de demonstraties stonden veel Groningers te kijken, zij staken duimen omhoog en filmden de scanderende activisten.
Ook een ondersteunende demonstratie van Delfzijl naar de gasopslag was met 200 deelnemers goed bezocht. Helaas was het vooral ‘import’ dat aan de acties zelf meedeed, vooraf is te weinig aan verbreding onder Groningers zelf gedaan.
Bram Reinders van Groningers in Opstand zei: ‘Het leeft wel, maar voor een heleboel mensen is Code Rood toch best nog wel een drempel. En dat heb ik wel proberen weg te halen, maar we zijn toch allemaal hier in Groningen wat gezapig en dit is allemaal vreemd, dus dat moet eerst even wennen. Even de kat uit de boom kijken.’
Maar de solidariteit was groot. De politie die dacht dat ze straffeloos kon inslaan op de blokkade van Code Rood, kreeg veel verontwaardiging van de Groningers. Doordat de steun onder de Groningse bevolking zo groot was, veroordeelde zelfs de plaatselijke burgemeester dit en voelde de politie zich gedwongen om schoorvoetend haar excuses aan te bieden.
Dat Code Rood een nieuwe inspiratie was, bleek ook in de weken na de blokkade, waarin een aantal activisten uit Groningen nog een keer de gasopslag probeerden te blokkeren.
De Groninger Bodem Beweging schreef in een dankwoord aan Code Rood: ‘Code Rood heeft na afloop van de blokkade het stokje symbolisch overgegeven aan de Groningers door overhandiging van een spandoek. Het is nu aan ons Groningers om het verzet tegen de gaswinning verder te brengen!’
Verzet verbreden
Groningen is een voorbeeld van effectief verzet. In Groningen komt alles samen: klimaatproblematiek, de rol van de staat en het bedrijfsleven en dat de rekening bij gewone mensen wordt neergelegd. In de rest van Nederland zijn er tot nu slechts (goede) beginnetjes geweest van protest tegen klimaatverandering. Zo zette een actie het Van Gogh-museum ertoe aan om zijn samenwerking met Shell op te zeggen.
Het verzet zal echter een stuk breder gemaakt moeten worden om onze einddoelen te bereiken. Het kan, zoals bij Code Rood, niet blijven bij een coole radicale actie, om vervolgens weer weg te gaan. Groningers zouden zich meer kunnen aansluiten bij de strijd tegen Rutte en tegelijkertijd breder klimaatverzet opzoeken. Ze kunnen de handen ineenslaan met vergelijkbare regionale actiefronten als de coalities tegen de kerncentrale van Tihange in Zuid-Limburg en tegen de uitbreiding van Schiphol en andere vliegvelden.
Maar ook moeten bredere onderwerpen worden aangepakt. Groningers zullen nooit rechtvaardigheid krijgen zolang het normaal is dat het kabinet cadeautjes als het afschaffen van de dividendbelasting uitdeelt aan multinationals als Shell. En Groningers zullen nooit rechtvaardigheid krijgen zolang een groot deel van de bevolking nog trapt in de racistische verdeel-en-heerstactieken van het kabinet en zijn extreemrechtse vriendjes die klimaatverandering ontkennen.
Als er wordt gewezen naar klimaatvluchtelingen, in plaats van naar het systeem dat klimaatverandering voortbrengt, zal er nooit genoeg solidariteit komen voor effectieve strijd. Groningers kunnen ook daarin de voorhoede zijn. Antikapitalisme en antiracisme zullen in Groningen een grotere rol moeten spelen.
De vakbonden
Een stap daarin is de betrokkenheid van de vakbond, die tot nu toe in Groningen te beperkte is. Er is allereerst een goed sociaal plan nodig voor de mensen die hun baan kwijtraken bij de NAM als die uit Groningen geschopt gaat worden en ook bij de transitie naar schone en groene banen. Het zou fantastisch zijn als de werknemers in Farmsum de boel plat zouden leggen om hun eisen ingewilligd te zien worden.
Code Rood raakte het systeem waar het haar pijn doet, in de portemonnee, maar een langdurige staking zou dat ook kunnen doen. Aan een staking kunnen bovendien langdurige eisen worden gekoppeld.
Om echt grote bedrijven aan te pakken is er een grotere tegenmacht van arbeiders nodig die dit afdwingen. Maar andersom zouden klimaateisen en een focus op transitie naar groene banen een inherent onderdeel moeten worden van vakbondspolitiek. De vakbond zou initiatief moeten nemen door nu allereerst te interveniëren in Groningen, samen te werken met zulke actiegroepen en hier in de toekomst massaal voor te mobiliseren.
Anders zou het betekenen dat de onderkant van Nederland de inkomstenderving als gevolg van het stoppen van de gaswinning gaat betalen. De echte schuldigen, de rijke 1% en de grote bedrijven worden dan weer ontzien, sterker nog: ze zullen erbij winnen.
De logica van neoliberalisme en winst boven mensen en de planeet moet aan de kaak worden gesteld. Studenten lieten afgelopen tijd zien hoe dat er, in het klein, uit kan zien. Zij protesteerden samen met klimaatactivisten tegen de invloed van Shell in het onderwijs en de rol van het bedrijf in het vernietigen van de planeet.
Met die combinatie van directe actie, massale demonstraties, arbeidersverzet en het linken van verschillende bewegingen en onderwerpen kan langdurige druk worden opgebouwd. Met uiteindelijk klimaatrechtvaardigheid, niet alleen voor Groningers maar ook voor de rest van de wereld.