Klimaatstakingen zijn de weg vooruit

40.000 mensen trotseren de regen tijdens de klimaatdemonstratie op zaterdag 10 maart in Amsterdam (Foto: Matthijs de Bruijne).
Maart was een fantastische maand voor klimaatactie. Wereldwijd staakten anderhalf miljoen scholieren die eindelijk effectieve actie tegen klimaatverandering eisten. Om deze strijd te winnen moeten we fundamentele ingrepen eisen en harde acties voeren om deze eisen binnen te halen. Het stakingswapen is de weg vooruit voor de bredere klimaatbeweging.
3 mei 2019

Op vrijdag 15 maart kwamen 1,4 miljoen stakende scholieren in actie voor radicale klimaatactie, op 2083 plekken in 125 landen op alle continenten. In Montreal gingen 150.000 stakende scholieren de straat op, in Duitsland 300.000 en ga zo maar door. Het was de grootste klimaatactie op één dag, volgens mede-organisator 350.org.

De protesten zijn een oerkreet. Als er geen radicale breuk komt in het gebruik van fossiele brandstoffen zal de aarde onherkenbaar veranderen. Het merendeel van het leven op land en in de zee zal uitsterven, en de mensheid zal moeten overleven in een ontwricht ecosysteem. Dit is geen alarmisme, maar wetenschap. Tegen die toekomst komen mensen terecht in opstand.

Inhoudelijk gaan veel actieborden en leuzen nog over alarm slaan, geen vlees eten en de regering oproepen om nu eindelijk echt íets te gaan doen, maar ook dat bewustzijn is in ontwikkeling. Dit is de tijd om van pakkende leuzen naar politieke eisen te gaan. Maar de vraag is: met welk programma kan de opkomende klimaatbeweging breed draagvlak verwerven voor radicale klimaatactie? En hoe gaat de klimaatbeweging de macht ontwikkelen om dit programma af te dwingen?

Tien fossiele bedrijven

Elke strategie begint bij een probleemanalyse. Nu is de analyse voor klimaatverandering zowel super complex (want alles heeft invloed op alles) als super simpel (de mensheid moet stoppen met broeikasgassen). Die uitstoot is verweven met het hele functioneren van de maatschappij en iedereen is ermee verbonden. Maar de ene actor stoot veel meer uit dan de andere.

De Nederlandse economie kent een aantal fossiele reuzen. De havens van Amsterdam en Rotterdam zijn de grootste steenkooloverslagen van Europa, de Maasvlakte is een chemie- en gasrotonde, Schiphol en de hele intensieve veeteelt zijn topvervuilers. Maar de grootste klimaatkillers zijn tien bedrijven die de helft van de CO2-uitstoot in Nederland veroorzaken. Dat gaat om de kolencentrales, Tata Steel, Shell, Chemelot en Yara. Die tien stoten drie keer meer uit dan alle huishoudens gezamenlijk, en die uitstoot is in de afgelopen vijf jaar gestegen in plaats van gedaald. Hun drijfveer is alle winst eruit persen die er potentieel in zit. Ze hebben er dus belang bij om de inperking van uitstoot zo lang mogelijk uit te stellen.

Het grootste probleem zit dus bij de fossiele industrie. Die krijg je met individuele consumentenkeuzes niet op de knieën. De enige manier om fossiel snel uit te faseren is als er maatschappelijke controle over de industrie komt. Dat is waar klimaatactie zich op moet richten.

Strikte regulering om de uitstoot binnen een decennium met 80 procent te reduceren, op een manier die de belangen van de meerderheid van de bevolking behartigt. Dat tweede element is even belangrijk als het eerste. Zonder rechtvaardigheid geen draagvlak en zonder draagvlak geen verandering.

Programma

Het programma van de klimaatbeweging zou dus moeten bestaan uit eisen die a) multinationals reguleren en belasten, want alleen daar is de klimaatwinst te halen, en b) verduurzaming laagdrempelig maken voor normale mensen, want anders doen ze niet mee.

Hoe kunnen die eisen eruit zien?

1) Reguleer multinationals en belast de 1%: 150 euro belasting per ton CO2-uitstoot, zonder uitzonderingen. Winstbelasting terug naar 31 procent en een vermogensbelasting van 5 procent op miljonairs. Deze drie maatregelen zouden al grofweg 21 miljard euro extra per jaar opleveren: een solide basis voor een klimaatfonds. Daarnaast nivellerende belastingen op degenen met de grootste voetafdruk: Vliegtaks alleen op businessclass, 10.000 euro heffing per privévlucht en 10 procent extra klimaatbelasting op brandstofauto’s boven de 50.000 euro

2) Sluit alle steenkoolcentrales zonder compensatie, maar met sociaal plan voor alle werknemers. Totdat de capaciteit wordt opgevangen met hernieuwbare energie zal het gat tijdelijk gevuld moeten worden met gascentrales en inkoop van groene stroom uit het buitenland. Hogere energieheffing op bedrijven, lagere op huishoudens. Sancties op bedrijven die de kosten verhalen op consumenten in plaats van aandeelhouders.

3) Nationaliseer het openbaar vervoer en de woningbouw en breid ze uit. Het OV wordt gratis en verduurzaming van woningen wordt volledig gesubsidieerd. Schrap alle subsidies voor brandstoffen en verschuif die naar het verbeteren van het internationale treinnetwerk.

4) De huidige subsidies voor landbouw mogen alleen nog naar ecologische bedrijfsvoering en de omschakeling daar naartoe.

5) Verdubbel het aantal bomen in Nederland, onder andere in de vorm van voedselbossen in en om steden, te financieren uit de CO2-taks.

6) Internationale solidariteit: 10 procent van het klimaatfonds is voor grassroots bewegingen in zuidelijke landen en veilig transport voor vluchtelingen.

Realistisch

Dit is een radicaal én realistisch programma. Zelfs de VN stelt in het laatste IPCC-rapport dat klimaatverandering alleen bestreden kan worden door gelijktijdig armoede uit te roeien.

Het is hoopgevend om te zien dat dit denken al aanwezig is bij organisatoren van de klimaatmars. Groene organisaties zoals Milieudefensie zijn heel bewust een verbond aangegaan met de FNV en de Woonbond, juist om de klimaatthematiek te koppelen aan sociaal-economische herverdeling.

De klimaatbeweging staat onder grote tijdsdruk, en moet middelen vinden die het conservatieve fossiele blok kunnen ontregelen. Stakingen zijn hierin het ultieme wapen en een perfecte uitdrukking van de urgentie. Leg de fossiele economie plat. Scholieren beseffen dit al instinctief. Ze worden alleen serieus genomen als de routine wordt ontregeld. Het is aan de werkenden om hun voorbeeld te volgen.

De coalitie van de klimaatmars heeft zich voorgenomen om de beweging uit te bouwen. Ons pleidooi: omarm de oproep van Earth Strike voor een mondiale klimaatstaking op vrijdag 27 september en bouw daar naar toe met een serie lokale bijeenkomsten over het programma van klimaatrechtvaardigheid en landelijke acties om voor te mobiliseren. Roep de FNV op om voor 27 september een staking uit te roepen en al hun leden te ondersteunen die het werk neer willen leggen.

In België hebben afdelingen van de ABVV laten zien dat het kan door te staken tijdens de klimaatactiedag van 15 maart. Als een leefbare wereld voor toekomstige generaties geen politieke staking waard is, wat dan wel?

Collectieve actie en burgerlijke ongehoorzaamheid voor belasting op de 1%, voor het sluiten van steenkoolcentrales, voor gesubsidieerde isolatie van woningen en voor klimaatbanen en gratis OV. Volg het voorbeeld van de jongeren en staak voor het klimaat.