Klimaat en rechtvaardigheid: een strategie voor Parijs
De COP21-top vindt plaats in een heel andere economische en politieke context dan de laatste grote top, COP15 in Kopenhagen in 2009. Sinds die tijd zagen we zes jaar bezuinigingen in Europa en de opkomst van massabewegingen en partijen die tegen het neoliberalisme zijn.
En in de afgelopen jaren leeft de klimaatbeweging weer op, nu onder de vlag van ‘climate justice’. Het afgelopen jaar waren enkele van de grootste mobilisaties ooit rond klimaatverandering, met in september 2014 meer dan 400.000 demonstranten in New York. Recente extreme weersomstandigheden zoals de orkaan Sandy hebben miljoenen mensen ervan bewustgemaakt dat klimaatverandering geen verre dreiging is, maar een duidelijke en dringende realiteit.
Daarbij komen de enorme campagnes tegen fossiele brandstofwinning in de hele wereld. Inheemse activisten in Canada mobiliseren tegen de destructieve teerzandprojecten en in Europa zijn er snel groeiende campagnes tegen fracking. Studenten in Groot-Brittannië en de VS leiden campagnes tegen beleggingen in fossiele brandstoffen door hun instellingen. Dichter bij huis sloten activisten vorig jaar augustus de grootste bruinkoolmijn in het Rijnland.
De klimaatbeweging is groter en sterker dan ooit tevoren. Klimaatactivisten over de hele wereld zagen COP15 in Kopenhagen in 2009 als een mislukking. De voorgestelde overeenkomst was zo slecht dat een Afrikaanse afgevaardigde het beschreef als een ‘Afrika verbrandingspact’. Maar de grote NGO’s hadden veel verwachtingen gewekt.
Wat de mislukking in Kopenhagen verergerde, was de reactie van Obama. In plaats van de mislukking te erkennen en commitment los te krijgen voor serieuze emissiereducties, slaagde hij erin een vreselijk niet-bindend ‘Klimaatakkoord’ te sluiten met andere grote vervuilers, zoals India en China, achter de rug van de kleinere en armere landen. Dit ondermijnde het UNFCCC-proces compleet.
De internationale klimaatbeweging was niet in staat om te reageren op dit rampzalige Klimaatakkoord. Obama kreeg het laatste woord en kon zo Kopenhagen spinnen als een soort succes. Dit desoriënteerde de klimaatbeweging. Voor veel mainstream klimaatactivisten ging het VN-proces in Kopenhagen over een rode streep. Het is steeds duidelijker geworden dat de UNFCCC de klimaatcrisis niet kan oplossen. COP21 gaat niet komen met een overeenkomst die het klimaat van de wereld zal stabiliseren binnen de 1,5 graden-limiet, en zelfs niet de ‘politiek realistische’, maar onveilige 2 graden.
Deze keer zijn de activisten die de mobilisaties rond Parijs plannen vastbesloten om een herhaling van Kopenhagen te voorkomen. We willen het laatste woord niet aan figuren als Obama laten. De grote vragen voor activisten die op 12 december samenkomen in Parijs is welke vorm dit ‘laatste woord’ moet krijgen. Symbolische acties en publiciteitsstunts kunnen een plaats hebben, maar ze zijn geen vervanging voor de politieke strijd die nodig is.
Wat veel klimaatactivisten wereldwijd beginnen te beseffen is dat klimaatverandering niet kan worden bestreden los van de strijd tegen neoliberalisme en bezuinigingen. Naomi Kleins boek en film This Changes Everything hebben veel gedaan om deze ideeën te populariseren. Voor veel activisten is Parijs niet het eind, maar het begin van een proces om een massale klimaatbeweging bouwen.
Maar wat betekent het opbouwen van een massabeweging voor klimaatgerechtigheid? Het moet de erkenning inhouden dat de tegenstanders van TTIP en Fort Europa, en de vluchtelingen aan onze kant staan en we een beweging van solidariteit moeten opbouwen. Ook moeten we erkennen dat er geen oplossing is voor de klimaatcrisis als de georganiseerde arbeidersklasse geen belangrijk onderdeel is van een dergelijke beweging. De arbeidersklasse is niet het probleem, ze is een deel van de oplossing voor de klimaatcrisis. Daarom zijn initiatieven als de Million Climate Jobscampagne in Engeland zo belangrijk in de opbouw van zo’n beweging.
Dit artikel verscheen in De Socialist van november. De situatie is veranderd met het demonstratieverbod van president Hollande. Een actueler stuk volgt, maar de redactie wilde onze lezers deze analyse van de mondiale klimaatbeweging niet onthouden.