‘Klassen’ toont impact van selectiesysteem op basisscholen

De documentaireserie Klassen van omroep Human doet deze winter behoorlijk wat stof opwaaien. De zevendelige documentaire toont de desastreuze impact van de vroege schoolselectie op leerlingen in groep acht.
19 februari 2021

We volgen een tiental jongeren in Amsterdam-Noord in hun stressvolle zoektocht naar passend middelbaar onderwijs. Zo woont Anyssa noodgedwongen bij haar opa en oma, die om rond te komen zelf gebruik maken van de Voedselbank. Anyssa’s grootouders hebben gezondheidsproblemen en dat is een grote zorg voor haar. Anyssa kan goed leren, maar is in de klas vaak erg moe vanwege de problemen thuis. Daardoor kan ze zich slecht concentreren en scoort ze onnodig laag op toetsen.

Ook leren we Yunuscan kennen, die met veel familieleden in een kleine flat woont. Thuis wordt er amper Nederlands gesproken en het effect daarvan merkt hij nu de keuze voor de middelbare school nadert. Na school doet hij extra oefeningen om zijn woordenschat op het gevraagde niveau te brengen, maar soms moeten andere huisgenoten op de computer werken.

En dan is er de compleet witte klas waar Viggo in zit. In deze omgeving is de prestatiedruk heel hoog, opscheppen over je behaalde 10 is de norm. Er wordt lacherig gedaan als je naar de havo moet, want iedereen wil naar het vwo.

We volgen daarnaast ook een aantal middelbare scholieren, om te zien hoe het er aan de ‘andere kant’ aan toegaat. Terwijl Gianny te intelligent is voor zijn schoolniveau en uit verveling al snel in de kleine criminaliteit belandt, kan Evy nachtenlang niet slapen van de stress vanwege al het huiswerk op het gymnasium.

Ode aan de leerkrachten

Elke aflevering heeft een thema, maar soms is de uitwerking ervan wat rommelig. Dat is niet heel vreemd, want in het onderwijs spelen natuurlijk veel factoren een rol: de thuissituatie, allerlei meetinstrumenten om de vorderingen van de individuele leerling te volgen, goede voorlichting over vervolgonderwijs en de sfeer onder de leerlingen zelf. Klassen toont tussen de regels door hoe stevig de invloed van het opleidingsniveau van de ouders is op de schoolcarrière van de kids.

Daarbij trappen de documentairemakers Sylbing en Gould gelukkig niet in de valkuil dat dubbeltjes geen kwartjes kunnen worden. Want de documentairereeks is vooral een ode aan de leerkracht, aan die juffen en meesters die met hart en ziel ervoor willen zorgen dat hun leerlingen goed terechtkomen in de maatschappij. De helden van de serie zijn Jolanda, Astrid en Thijs en hun collega’s.

Aanklacht

Klassen is een aanklacht tegen het selectiesysteem dat voor kinderen op heel jonge leeftijd al bepaalt of iemand later loodgieter of advocaat kan worden. Als je een lager schooladvies krijgt en je hebt meer in je mars, dan is de weg omhoog lang en zwaar. Eén keer laten de documentairemakers Sylbing en Gould vallen dat 70 procent van de kinderen van kleur in Nederland steevast een te laag schooladvies krijgt. Dat is een schokkend getal, maar de documentairemakers lijken ervoor te kiezen om te focussen op leerkrachten die wél het beste willen voor hun leerling met migrantenachtergrond.

Wel komen het nijpende lerarentekort en de schaarse financiële middelen ter sprake. We zien meerdere keren hoe de Amsterdamse PvdA-wethouder lobbyt in Den Haag, met wisselend succes. Daarnaast komen er schoolbestuurders in beeld die op creatieve wijze proberen de schoolprestaties op te krikken. Daarmee wordt de problematiek rondom het bizarre rankingsysteem van scholen ook eventjes aangestipt.

Hoger onderwijs

De maatschappelijke discussie over basis- en middelbaar onderwijs is wel losgekomen door Klassen en dat is heel welkom. Zelf werk ik op twee hbo-academies in het zuiden van het land en ik wil hier twee drempels benoemen. Ten eerste de financiële drempel: door de jaren heen is dit type onderwijs door bewust kabinetsbeleid alsmaar duurder is geworden.

Ten tweede de drempel in het hbo-onderwijs voor studenten van kleur – en dit zijn jongeren die alle eerdere drempels in het onderwijs al hebben genomen. Het percentage gekleurde studenten is al laag. Daarbij komt dat een deel van deze studenten hun schoolopdrachten niet op de aangewezen deadlines inlevert. Demotiverende onvoldoendes worden uitgedeeld, maar we vragen als docenten niet wat er aan de hand is. Of deze studenten misschien psychisch last hebben van de verharde maatschappij en daardoor minder energie hebben om te studeren. Ik kan daarnaast helaas een boekje opendoen over collega’s die zeggen: ‘Gelukkig heb ik dit jaar geen vluchtelingen in de klas’. Het valt me op dat de twee of drie vluchtelingen die instromen, meestal voor de kerst al zijn gestopt. En dat ligt zeker niet aan hun eigen motivatie.

De documentairereeks Klassen laat vrij goed zien wat er mis is in het primair onderwijs, maar over de hele linie moet er meer gebeuren om een eind te maken aan kansenongelijkheid – waaronder institutioneel racisme – in het onderwijs.

Klassen is online terug te kijken.