Kabinet komt opnieuw met een hard rechtse begroting

De Algemene Politieke Beschouwingen waren opvallend mild dit jaar. Er werd ‘lief’ gedaan en het kabinet beloofde nu toch echt iets aan de koopkracht te gaan doen. Volgens sommige commentatoren is het einde van het neoliberalisme nu eindelijk een feit. Wie voorbij de goedkope retoriek kijkt, krijgt echter een heel ander beeld.

Als we NRC mogen geloven heeft zich op Prinsjesdag een fundamentele breuk in de Nederlandse politiek voltrokken. Het einde van het neoliberalisme, dat in het afgelopen decennium al herhaaldelijk werd aangekondigd, is eindelijk hier. Waarop baseren de commentatoren zich? CDA’er Pieter Heerma noemde de markt ‘kil’ en het kabinet gaat geld uitgeven. Quod erat demonstrandum.

Dat er een relatief grote overeenstemming binnen de parlementaire politiek bestaat is niet nieuw. Er is de afgelopen kabinetten vooral sprake geweest van een forse ‘constructieve oppositie’ die niet wezenlijk van mening verschilde met de regeringspartijen. Maar neoliberalisme was precies de basis van hun overeenstemming.

Inmiddels zijn er twee dingen aan de hand: zelfs sommige harde neoliberalen krijgen inmiddels rode oortjes van hun eigen succes. Te meer omdat nog moeilijk te ontkennen valt dat hun afbraakbeleid tot rampen leidt in bijvoorbeeld de zorg en dat alleen de rijken en de grote bedrijven van hun beleid hebben geprofiteerd.

Ten tweede verzuimt de linkse oppositie om oppositie te voeren. De SP kondigde een ‘woonoffensief’ aan, maar durfde slechts afschaffing van de verhuurdersheffing te eisen. Nu het kabinet heeft aangekondigd de verhuurdersheffing te zullen verlagen staat de partij met de mond vol tanden. Achteraf zei Lilian Marijnissen dat de politiek meer opschoof in de richting van de SP, maar in feite is het andersom. GroenLinks vond het vooral belangrijk om ‘lief’ te doen tegen rechts.

Neoliberaal

Je kunt veel zeggen over de miljoenennota, maar een breuk met het neoliberalisme laat het in ieder geval niet zien. Er komt een investeringsfonds van waarschijnlijk tientallen miljarden dat bedoeld is om bedrijven te spekken met geleend geld en er komt een investeringsbank om subsidies en leningen aan bedrijven te verstrekken.

Werkenden zouden een belastingverlaging krijgen, maar het kabinet verhoogt juist de belasting voor de laagste inkomens en zet nu formeel de stap van drie naar twee belastingschijven. Dit is een nieuwe stap in de richting van een vlaktaks waarin grootverdieners en minima hetzelfde belastingpercentage moeten betalen – een langgekoesterde wens van neoliberaal rechts.

De effecten van de belastingverhoging worden nu gemaskeerd door de algemene heffingskorting te verhogen, maar hoe lang die maatregel stand houdt, valt te bezien. Het minimumloon en de uitkeringen worden in ieder geval niet verhoogd, terwijl dat de beste manier is om de koopkracht écht te verhogen.

Multinationals gaan eindelijk belasting betalen, maar de vennootschapsbelasting is inmiddels zozeer verlaagd dat iemand met een laag inkomen al bijna het dubbele percentage betaalt als een multinational.

Shell schreeuwde direct moord en brand, want belasting betalen gaat ten koste van hun concurrentiepositie. Dat is nogal lef hebben voor een bedrijf dat astronomische bedragen heeft verdiend aan de vernietiging van de planeet en nu ook nog eens 90 miljoen euro krijgt ter ‘compensatie’ voor het dichtdraaien van de Groningse gaskraan.

Mensen die veel spaargeld hebben hoeven straks veel minder belasting te betalen. Vanaf 2022 hoeven zij slechts belasting over hun rendement te betalen als ze meer dan 440.000 euro aan spaargeld hebben. Met een fiscale partner wordt dat zelfs 880.000 euro.

Gewone mensen krijgen slechts een paar doekjes voor het bloeden. Lonen van zorgwerkers stijgen ten minste nog mee met de inflatie en er komt wat meer zorgtoeslag en kindgebonden budget.

Grote problemen als de chaos in de zorg, de onderbetaling van basisschoolleerkrachten en leerkrachten in het speciaal onderwijs en het dreigende leerkrachtentekort worden niet aangepakt. Er wordt zelfs extra op het onderwijs bezuinigd. Het koningshuis krijgt wel meer geld. En in plaats van werk te maken van serieus klimaatbeleid gaat het kabinet meer geld uitgeven aan wapens en spionage.

Vakbeweging

Dit is in feite dus gewoon een hard rechtse begroting. Het enige verschil is dat er netto wat geld wordt uitgegeven, maar geheel in lijn met de neoliberale agenda gaat het vooral naar het kapitaal. De precieze uitwerking is buiten de boeken gehouden. Echte maatregelen om koopkracht te verhogen en de problemen in de zorg en het onderwijs op te lossen blijven uit.

Hoewel de linkse oppositie zich tevredenstelt met wat mooie woorden, lijkt het erop dat vakbonden langzaam maar zeker in beweging komen. Leerkrachten en jeugdzorgwerkers hebben de laatste tijd actie gevoerd. De vakbondstop koos ervoor die acties op Prinsjesdag te richten.

Toen bleek dat het kabinet niets doet om hen tegemoet te komen bleven actie-initiatieven aanvankelijk uit. Bij de AOb en de jeugdzorgcampagne wilde men zich eerst nog beraden. Dat is rijkelijk laat. De onderwijsbonden zijn inmiddels zo ver dat ze een nieuwe landelijke staking hebben uitgeschreven op woensdag 6 november. Wat er vanuit de jeugdzorg gaat gebeuren ligt echter nog helemaal open en in het hoger onderwijs is het WOinActie en niet de AOb die oproept om te gaan staken.

Het wordt hoog tijd dat we ons als linkse beweging niet langer tevredenstellen met een paar loze mooie woorden waar werkenden welgeteld helemaal niets aan hebben. Het overgrote deel van de politiek staat volledig aan de kant van het grote kapitaal. De enige manier om verbeteringen te realiseren is om ze af te dwingen met harde en massale acties.