Jumbo zet vakbond buiten spel

Mariëtte Patijn (FNV) spreekt stakend DC-personeel toe in Woerden, 21 april 2017 (Foto: Woerdentv / Youtube).
De directie van supermarktconcern Jumbo kwam in april met de OR een arbeidsvoorwaardenregeling (avr) overeen. Dat het bedrijf de vakbeweging zo buitenspel zet is een gevaarlijke ontwikkeling: niet alleen voor Jumbo-personeel, maar voor de hele supermarktbranche. De FNV heeft het logistiek personeel opgeroepen om niet akkoord te gaan.
7 mei 2018

Door Hans Lammers

Om de vakbeweging buitenspel te zetten heeft de directie van Jumbo ingezet op een dealtje met zijn OR, in plaats van een cao met de bonden – onderhandelingen met de bonden waren al vastgelopen op de gierigheid van Jumbo. De OR dacht een onderhandelingspositie te hebben, omdat volgens de voorzitter Piet Otsen Jumbo het niet kon maken om er ook met de OR niet uit te komen.

Maar de onderhandelingspositie van de OR is een afgeleide van de kracht van de vakbeweging. Zelf heeft de OR namelijk geen mogelijkheid om acties te organiseren of het bedrijf door staking plat te leggen.

April vorig jaar verloor de directie van Jumbo een proces tegen de vakbond waarin ze stakingen wilde verbieden. Na moeizame onderhandelingen besloot de FNV tot actie over te gaan en staakten de medewerkers elf dagen lang.

De leden van de FNV wilden namelijk vasthouden aan hun inzet van 2,5 procent loonsverhoging, meer vaste contracten en een verlaging van de werkdruk. Jumbo kan dit gemakkelijk betalen: het bedrijf maakte vorig jaar 156 miljoen euro winst en keerde 40 miljoen uit aan de vier grootaandeelhouders, de familie Van Eerd.

Maar toen het personeel in staking ging, zette Jumbo stakingsbrekers in – met uitzendkrachten kon vers fruit alsnog vervoerd worden. Deze vorm van stakingsbreken is wettelijk verboden. Behalve de inzet van stakingsbrekers maakt het bedrijf zich ook al sinds jaar en dag schuldig aan de intimidatie van zijn personeel.

Met dit soort maffiapraktijken probeert het bedrijf het verzet in de distributiecentra te breken. Distributiemedewerkers en met name de reachtruckchauffeurs hebben namelijk macht om de distributie te blokkeren. Als zij geen orders picken en weigeren voedsel in te laden en te vervoeren, liggen de aanvoerlijnen naar de supermarkten stil.

Beperkte invloed

De OR heeft alleen een wettelijk recht om te adviseren over, of in te stemmen met, besluiten van de directie die over de bedrijfsvoering gaan. In de praktijk betekent dat in het beste geval alleen uitstel van het besluit met een betere afweging van de verschillende belangen in het bedrijf. De OR leden hebben allemaal een dienstverband bij de onderneming en kunnen dus niet vanuit een onafhankelijke positie met de baas onderhandelen, zoals een vakbondsbestuurder wel kan.

De directie communiceerde via de media dat zij 1,5 procent zou bieden vlak voordat de stakingen zouden beginnen. Van Eerd had al eerder geprobeerd de OR te betrekken bij de onderhandelingen, maar de vakbonden staken hier een stokje voor. Tijdens de stakingen speelde hij verdeel-en-heers door de OR het idee te geven dat ze bij hem wat konden bereiken.

De avr die Jumbo voorstelt is niet alleen problematisch omdat het de bonden buiten spel zet, maar ook omdat het een slecht akkoord is dat werknemers verzwakt en tegen elkaar uitspeelt. De loonsverhoging gaat niet gelden voor nieuw personeel. Door in te zetten op ongelijke betaling voor gelijk werk kan Jumbo zijn verdeel-en-heersstrategie in de toekomst nog makkelijker inzetten.

De inzet van de vakbonden is om dit soort spelletjes van Van Eerd tegen te gaan. Zo eisten zij het terugdringen van de flexbanen. De ongelijkheid tussen vast personeel en flexwerkers wordt namelijk al aangegrepen om de twee groepen tegen elkaar op te zetten en de solidariteit onder het personeel te ondermijnen.

De voorgestelde avr heeft een looptijd van maar liefst vijf jaar en kan met instemming van de OR ook nog eens eenzijdig worden gewijzigd door de directie. Door intimidatie, verdeel-en-heers en het dreigement om meer en goedkopere flexkrachten aan te nemen zal de directie proberen om de arbeidsvoorwaarden nog verder te drukken.

Maar niet alleen de positie van de medewerkers bij Jumbo staat hiermee op het spel. De directies van andere supermarktconcerns zoals Albert Heijn en Dirk van den Broek zullen dit akkoord aangrijpen om ook verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden voor hun medewerkers door te drukken.

Het gevaar is dat dit ook gepaard gaat met akkoordjes met de OR en het buitenspel zetten van de vakbonden. Dan gaat de supermarktbranche de horecasector achterna, waar al drie jaar geen cao is. Niet toevallig behoren de arbeidsvoorwaarden in die sector tot de allerslechtste van het land.

Het is nog niet te laat. Medewerkers van Jumbo vallen niet automatisch onder de avr en zijn er pas aan gebonden als zij ermee instemmen. In de haven is het in het verleden ook voorgekomen dat de directie een avr wilde sluiten met de OR. Het bedrijf SGS, verantwoordelijk voor inspectie in de havens, probeerde dit. Dat opzetje liep echter vast omdat alle medewerkers lid werden van de FNV en hun stem lieten horen. Zo kwam er toch een cao. Laat dat een voorbeeld zijn voor de logistieke medewerkers bij Jumbo.

Dit artikel verscheen eerst in het Mei-nummer van De Socialist, inmiddels heeft de directie van Jumbo laten weten dat het de avr zal doorvoeren. Volgens de directie heeft een grote meerderheid van het personeel van de DC’s ingestemd met de avr.