Jerry Afriyie: ‘Racisme in Nederland is vaak heel subtiel’
Vanuit Stichting Nederland Wordt Beter presenteerde je deze week op de VU een nieuw lespakket over Zwarte Piet. Hoe ziet dit lespakket eruit en wat is de bedoeling hiermee in de klas?
Het lespakket is interactief en bestaat uit veel slides met daarbij een verhaal. Het is in de vorm van een quiz die leerlingen actief betrekt bij het sinterklaasfeest. Het pakket bestaat uit vier lessen.
In de eerste les bespreken we de rijke geschiedenis van het sinterklaasfeest. Het is een feest dat over de hele wereld wordt gevierd. In de tweede les hebben we het over Zwarte Piet en zijn achtergrond. We laten zien hoe deze creatie van Jan Schenkman 150 jaar geleden verbonden is met de manier waarop zwarte mensen door het Nederlandse koninkrijk werden behandeld. In de derde les spreken we over karikaturen. Wat gebeurt er als je mensen overdreven tekent of uitbeeldt? In de laatste les hebben we het over waarom mensen het feest leuk vinden, en waarom niet.
Het lespakket is historisch onderbouwd en we maken veel gebruik van bronnen. We leggen uit, en laten het feest van beide kanten zien. Daarmee willen we mensen voor zichzelf laten nadenken. Het is geen pamflet om de mening van Stichting Nederland wordt Beter aan mensen op te dringen. Binnen een week hebben al meer dan vijftig scholen aangegeven het lespakket te willen ontvangen.
Sommige mensen schamen zich voor de manier waarop ze het feest ooit vierden. Dit is niet nodig. Zie het als groei. Het is een kwestie van ontwikkeling dat veel mensen nu sinterklaas vieren zonder blackface. Stichting Nederland Wordt Beter is voor elke oplossing die niet racistisch is. Het belangrijkste is dat mensen begrijpen waarom verandering nodig is.
Sinds 2011 wordt er veel gesproken over Zwarte Piet. Hoe komt het dat ondanks alle argumenten veel mensen toch vasthouden aan Zwarte Piet?
Als kinderen van hun ouders te horen krijgen dat sinterklaas niet bestaat, gaan ze hem ook verdedigen dat hij wel bestaat. Hetzelfde zien we met Zwarte Piet. Mensen weten niet anders. Je bent niet direct racistisch als je goede herinneringen hebt aan Sinterklaas. Maar ook al vind je iets heel leuk, je kunt nog steeds iemand ermee kwetsen.
Zwarte Piet is racisme. Als iemand dit aangeeft, is het niet aan jou om de voorwaarden te bepalen. Je kunt luisteren, vragen stellen, maar geen antwoorden geven. Die heb je niet. Veel Nederlanders hebben weinig empathisch vermogen als het gaat over zwarte Nederlanders. Als ik haring wil eten, dan kijken ze me gek aan. Ze verwachten dat ik een broodje pom eet. Iemand die mij niet kent, denkt dat mijn huidskleur een kostuum is dat die persoon kan aantrekken alsof het Halloween is.
We zijn nu op het punt dat zwarte Nederlanders zeggen dat ze niet op de voorwaarden van witte mensen willen leven in Nederland. Ik ben ook Nederlander en ik heb ook rechten. Samenleven doe je niet alleen. Mijn stem is daarom ook geldig. De witte man moet leren dat ik in dingen gelijk kan hebben en dat hij ook fouten kan maken.
Het aantal Zwarte Pieten tijdens de landelijke intocht wordt langzaam teruggebracht. Tegelijkertijd hebben veel basisscholen aangegeven Zwarte Piet in de ban te doen. Waar komen deze ontwikkelingen vandaan?
Het verschil komt door protesten en de gesprekken die gevoerd zijn. Door protesten krijg je aandacht. Door gesprekken kun je voor verandering zorgen. Beide afzonderlijk gaan de klus niet klaren. Net als bij de vakbond: als ze aan het onderhandelen zijn, zijn ze ook aan het protesteren. Protest trekt aandacht, ook van de VN, maar je moet ook kunnen verwoorden waarom Zwarte Piet racistisch is.
Door de PVV worden we nu weggezet als ‘extremisten’ omdat we historische feiten naar de scholen brengen. Zij willen dat we ons in deze discussie onderdanig gedragen. Hiermee is de discussie over het sinterklaasfeest een symbool voor de scheve verhoudingen tussen wit en zwart in Nederland. Wij staan hier boven. We kijken mensen recht in de ogen. Ik wil niet langer 1 procent tekort worden gedaan op mijn gelijkwaardigheid.
Op 14 november gaan jullie met de coalitie Kick Out Zwarte Piet met bussen naar de landelijke intocht, de Freedom Ride naar Meppel. Kun je uitleggen waarom jullie voor die naam hebben gekozen en waarom mensen nu mee moeten?
Wij roepen iedereen op die de afgelopen jaren onze strijd heeft meegemaakt en die op een eigen manier hebben bijgedragen om samen te protesteren. We hebben een prominente plek langs de route in Meppel. Sint gaat langs lopen en we willen met zijn allen laten zien waarom het tot hier en niet verder kan. De boodschap moet krachtig zijn doordat we er met zoveel mogelijk mensen zijn.
Toen we naar Gouda gingen met de bus werden we tegengehouden. We werden hardhandig gearresteerd. We werden extremisten genoemd. Dit was dezelfde reactie als toen mensen in bussen naar het Zuiden van de VS gingen om gebruik te maken van hun rechten. Zij streden tegen segregatie en racisme. Racisme is macht en zij streden tegen de macht.
Wij delen heel veel met die mensen. Zij streden voor gelijkwaardigheid en gelijke behandeling van zwarte mensen. Dat doen wij in 2015. Vandaar de inspiratie. We zeggen niet dat we dezelfde zichtbare conditie delen die zij meemaakten. Racisme in Nederland is vaak heel subtiel. Het is deze onzichtbare conditie van institutioneel racisme die wij hier meemaken en waar we tegen strijden. We halen inspiratie uit hun moed en durf.
Vorig jaar in Gouda werd je door de politie mishandeld. Vervolgens ben je je baan kwijt geraakt omdat een agent aangifte tegen je heeft gedaan. Hoe staat dit proces er nu voor?
Ze nemen alle tijd van de wereld. De politie, de rechter, het is hun leven niet. Als het over hun eigen leven of dat van hun kinderen ging, zou dit niet zo gaan. Het is gewoon politierepressie, een schouwspel, om mij, en met mij de beweging in een slecht daglicht te plaatsen. Dit heeft niet gewerkt. Ons lespakket is net gelanceerd en wordt nu overal geaccepteerd.
Misschien kan ik voorkomen mei 2016, dus dat kan ook eind 2016 zijn. In de tussentijd ben ik mijn diploma kwijt – als ik mijn baan kwijt was geraakt, dan had ik een nieuwe kunnen vinden – maar ik kan hier geen zaak tegen beginnen om dit terug te krijgen. Wat ik wel kan doen, is aangifte doen tegen de agent die mij vorig jaar met geweld heeft gearresteerd. Dit ben ik van plan, samen met mijn advocaat. Dit kan tot een jaar na dato, dus tot 14 november.