Jean-Marie Le Pen: Leven en dood van een nazi
In Parijs, Lyon en Marseille gingen jongeren dezelfde avond nog de straat op om feest te vieren onder het zingen van “Bonne Année et Bonne Santé: Jean-Marie est décédé!” (Gelukkig Nieuwjaar en een goede gezondheid: Jean-Marie is overleden!) De extremistische minister van Binnenlandse Zaken, Bruno Retailleau, veroordeelde de feestvreugde onmiddellijk als “schandelijk”. Ondertussen publiceerde de pers verzamelingen van familiefoto’s van Le Pen en betuigde president Macron officieel zijn medeleven aan de familie Le Pen. Premier François Bayrou bracht hulde aan hem als “vechter”, maar erkende fundamentele meningsverschillen met hem. En Jordan Bardella, voorzitter van de fascistische National Rally partij, verklaarde dat Jean-Marie Le Pen “Frankrijk altijd heeft gediend en haar identiteit en soevereiniteit heeft verdedigd”.
Op radicaal links schreef Jean-Luc Mélenchon van de France Insoumise “De strijd tegen deze man is voorbij. De strijd gaat door tegen de haat, het racisme, de islamofobie en het antisemitisme die hij heeft verspreid”. Het linkse dagblad L’Humanité heeft op de voorpagina van 8 januari de kop “Haat was zijn vak” met een foto van een Duits legermes met de naam van Le Pen erop gegraveerd. Het mes dat werd teruggevonden op de plek waar hij het had achtergelaten, in een huis waar activist Ahmed Moulay werd gemarteld en vermoord tijdens de Algerijnse oorlog in 1957. Manon Aubry, een Europarlementariër van France Insoumise, sprak gisteren over de dood van een “beruchte racist en antisemiet”, terwijl Philippe Poutou, leider van de Nieuwe Antikapitalistische Partij, zich verheugde over “dit goede nieuws. De dood van een racist, een kolonialist, een fascist, een folteraar, een moordenaar en een homofoob”.
Een levenslange nazi
Jean-Marie Le Pen wendde zich al jong tot het fascisme. Aan het eind van de jaren veertig verkocht hij op de universiteit in Parijs de krant van de extreemrechtse monarchisten van Action Française, een publicatie waarvan de hoofdredacteur Xavier Vallat was, die onder de Vichy-regering “commissaris voor Joodse zaken” was geweest. Le Pen werd voor het eerst verkozen tot parlementslid voor de extreemrechtse Poujadistische beweging toen hij 27 was, in de jaren 1950. In het begin van de jaren zestig, toen de oorlog tegen Algerije Frankrijk verscheurde, zat hij in het leger, vocht tegen de Algerijnse onafhankelijkheid en was met name betrokken bij het martelen van gevangenen. Hij zou altijd beweren dat kolonisatie iets positiefs was en had het De Gaulle nooit vergeven dat hij uiteindelijk de Algerijnse onafhankelijkheid heeft geaccepteerd.
In die jaren van politiek isolement werkt hij niettemin aan het in stand houden van de fascistische traditie door het opzetten van een bedrijf dat extreemrechtse toespraken en liedjes opneemt en uitbrengt. Eén plaat, met liedjes en toespraken van het Derde Rijk, legde op de hoes uit: “Dit zijn de liedjes van de Duitse Revolutie. […] Adolf Hitlers weg naar de macht en die van de Nationaal Socialistische Partij werden gekenmerkt door een krachtige beweging van de massa’s, populair en democratisch, die zegevierde na regelmatig verkiezingsoverleg, omstandigheden die over het algemeen vergeten worden”.
In de jaren zeventig slaagde Jean-Marie Le Pen erin om de verdeelde extreemrechtse overblijfselen samen te voegen en het Nationaal Front op te richten. De nazi-kern moest verborgen blijven en verkiezingscampagnes, niet straatvechten, moesten de prioriteit worden. Het uitdragen van antisemitisme werd op de lange baan geschoven en anti-Arabisch racisme en islamofobie werden bijna de enige aandachtspunten. Tot slot werd het traditionele racisme, gebaseerd op valse theorieën over biologische hiërarchie, afgezworen. De nieuwe taal van extreemrechts was gebaseerd op “onverenigbare” culturen en de “oorlog tussen beschavingen”. Het Front National werd gevormd op een moment dat de diepe economische crisis terugkeerde in West-Europa en daarmee de druk op de heersende klasse toenam om de woede van het volk te richten op zondebokken.
Le Pen zal zijn hele leven een nazi blijven. In 2010, op 81-jarige leeftijd, verklaarde hij tijdens een seminar met studentenjournalisten: “In het nationaalsocialisme zit socialisme. Er was een aanzienlijke socialistische inhoud die de Duitse samenleving veel meer transformeerde dan enige andere politieke kracht had gedaan.” En afgelopen september, op 96-jarige leeftijd, werd hij gefilmd terwijl hij thuis zong met een uitgenodigde neo-nazi-rockband, “Match Retour” (Return Match), waarvan de naam verwijst naar hun hoop op een tweede kans om het nazisme in Europa op te leggen.
Tactische aanpassingen
Le Pen leidde het Front National in Frankrijk van 1972 tot 2011. Talkshows konden recordpubliek trekken door hem als gast uit te nodigen en zelfgenoegzame interviews werden gemeengoed. Le Pen maakte er optimaal gebruik van. Hij verklaarde met name dat het bestaan van de gasovens die werden gebruikt om Joden en anderen af te slachten “een detail uit de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog” was. Toen hij hoorde dat een Joodse zanger, Patrick Bruel, samen met anderen tegen het FN had geprotesteerd, zei hij dat er binnenkort “een hele oven vol” van zijn tegenstanders zou zijn. De media waren dol op deze incidenten, die ze “uitglijders” noemden. In werkelijkheid waren dit zorgvuldig doordachte interventies, bedoeld om de harde fascistische kern van de FN te versterken. Zodra hij een vrij groot aantal mensen had die hem steunden in andere kwesties, lanceerde hij deze antisemitische provocaties. Deze werden alom aan de kaak gesteld en de zachtere aanhangers van Le Pen werden uitgedaagd om verder te gaan in de nazi-politiek.
Jarenlang bouwde het Front national zich zo langzaam op, geholpen door drie belangrijke factoren: ten eerste het massale diskrediet van de traditionele linkse regeringspartijen die zich tot het neoliberalisme wendden en keer op keer lieten zien dat ze de gewone mensen bijzonder weinig te bieden hadden. In de tweede plaats het zeer beperkte begrip bij radicaal links van het belang om fascistische partijen doormiddel van massale campagnes te stoppen, inclusief directe acties om hun activiteiten te verhinderen. En ten slotte de historische zwakte van de overgrote meerderheid van Frans links als het gaat om de strijd tegen islamofobie, de vorm van racisme die langzamerhand het centrum van de reactie in Frankrijk aan het worden was.
Het Front national deed zijn best om zijn kern van hard-nazisme geheim te houden. Maar in 1987 infiltreerde onderzoeksjournaliste Anne Tristan in een afdeling van het FN en merkte op hoe de hardliners praatten: “Kijk, als je een Arabier doodt als Le Pen 0,5% van de stemmen krijgt, krijg je meteen een verontwaardiging en word je een racist genoemd” zei een activist, ”Als Le Pen 15% van de stemmen krijgt, maken mensen minder ophef. Dus we moeten doorgaan, en je zult zien dat als we op 30% zitten, de mensen zullen stoppen met schreeuwen”.
Fascistische doorbraak
Op 21 april 2002 veroorzaakte Le Pen de grootste politieke aardbeving van de afgelopen veertig jaar in Frankrijk door door te dringen tot de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Tienduizenden protesteerden de hele nacht in steden in heel Frankrijk. Tien dagen later, op 1 mei, demonstreerden meer dan een miljoen mensen tegen de fascisten. Le Pen werd gemakkelijk verslagen in de tweede ronde van de verkiezingen met net geen 18% stemmen. Vijfenhalf miljoen mensen stemden op hem. Maar dit was een doorbraak die de populariteit en respectabiliteit van de fascisten versnelde. In 2017 stemden meer dan tien miljoen mensen op hen en in 2022 al dertien miljoen.
Sinds Marine Le Pen, de dochter van Jean-Marie Le Pen, in 2011 voorzitter werd van het Front National, heeft er een consequente en over het algemeen succesvolle campagne van “ontgifting van het imago” plaatsgevonden. Nazibanden werden beter verborgen gehouden, zelfs het organiseren van straatdemonstraties werd vermeden. Ze verbande haar vader uit de organisatie – omdat hij zijn ‘sarcastische’ antisemitisme niet wilde opgeven – gooide enkele andere openlijke nazi’s eruit, instrueerde parlementsleden zich te concentreren op respectabiliteit en was in 2023 uiteindelijk te zien op pro-Israël “marsen tegen antisemitisme”. De vrouwelijkheid van Marine Le Pen werd ook gebruikt om kiezers gerust te stellen dat de oude fascistische waarden, die over het algemeen werden geassocieerd met mannelijkheid, niet langer centraal stonden in de politiek van de RN.
Deze week is het Marine Le Pen’s zorg om een begrafenis voor haar vader te organiseren die geen ruimte geeft aan de openlijke nazi’s die hem adoreerden om zich in het openbaar te vertonen, om de fragiele respectabiliteit die haar partij, omgedoopt tot Rassemblement national, zo succesvol heeft opgebouwd niet te bedreigen. Ze heeft gekozen voor een familiebegrafenis na een katholieke mis in de Bretonse stad waar hij geboren is. Dit zal echter waarschijnlijk gevolgd worden door een walgelijke “eerbetoon” ceremonie in Parijs, waartegen verzet moet worden aangetekend.
De dood van Le Pen is het moment om de mensen opnieuw uit te dagen en te mobiliseren tegen de fascistische Rassemblement national. De partij is door Macron boven radicaal links verkozen en staat zo dichterbij de regering dan ze ooit stond toen ze werd geleid door Jean-Marie Le Pen.
Dit is een vertaling van het artikel dat John Mullen publiceerde op zijn blog.