Israël, de Gazavloot en de Arabische Lente
Foto: Demonstratie tegen de aanval op de eerste Freedom Flotilla, Den Haag, mei 2010.
Door Max van Lingen, deelnemer Freedom Flotilla
De angst dat de buren niet langer trouwe marionetten van hun verre vriend zijn bezorgt de Israëlische heersers nu al nachtmerries. De verre vriend in Washington besloot zich ook nog eens bij monde van Obama uit te spreken voor terugtrekking van Israël uit de bezette gebieden en de vestiging van een Palestijnse staat. Israël reageerde furieus: ‘We hebben het gevoel dat Washington de realiteit niet begrijpt’, aldus een Israëlische functionaris.
Toch moet de tegenstelling tussen het Israëlische en het Amerikaanse standpunt niet groter worden gemaakt dan ze is. Een eventuele Palestijnse staat bijvoorbeeld zou voor de VS namelijk ‘gedemilitariseerd’ moeten zijn, en Obama onderstreepte tijdens de zionistische AIPAC-conferentie in mei nog eens duidelijk hoe nauw de VS en Israël met elkaar verbonden zijn. Uiteindelijk zijn het twee bondgenoten met samenvallende belangen die onderling discussiëren over de beste strategie om ook in de toekomst macht en invloed in de regio te kunnen blijven uitoefenen.
Hegemonie
De Arabische wereld kent een lange geschiedenis van interventie van buitenaf. Tot de 19de eeuw was het gebied onderdeel van het Ottomaanse rijk. Nadat dat rijk in verval raakte deelden Frankrijk, Engeland en Italië het gebied op in kolonies en mandaatgebieden. Na de Tweede Wereldoorlog vond onder druk van het opkomende verzet in de gehele derde wereld een golf van dekolonisatie plaats.
Het resultaat was dat de Arabische wereld deze keer het terrein werd van een strijd om invloedssferen tussen de VS en de Sovjet-Unie. Deze strijd werd uiteindelijk in het voordeel van Washington beslist, waarmee de Amerikaanse hegemonie in het gebied begon.
Een aantal regionale grootmachten speelt een belangrijke rol om deze hegemonie in stand te houden. De twee belangrijkste en meest consistente bondgenoten van de VS zijn Israël en Saudi-Arabië. Daarnaast behoorden Turkije en Egypte tot voor kort tot de regionale machten die de Amerikaanse hegemonie ondersteunden. Sinds de opkomst van de AKP is Turkije echter een onzekere factor geworden. Het verleende geen steun aan de inval in Irak en veroordeelde meerdere keren Israëlische acties, waaronder de aanval vorig jaar op de eerste Freedom Flotilla, waarbij negen Turkse activisten omkwamen.
De val van de Egyptische dictator Mubarak is zelfs een dubbele nederlaag voor het Amerikaanse project in het Midden-Oosten te noemen. Decennialang speelde het Egyptische regime onder zijn leiding een cruciale rol in het controleren van de Arabische wereld. Egypte ontving niet voor niets na Israël de meeste militaire en financiële Amerikaanse steun.
Daarnaast kon Israël zich vanwege een vredesverdrag en nauwe samenwerking met Egypte richten op de strijd tegen Hezbollah en Hamas. Nu onduidelijk is hoe de Egyptische revolutie zich verder zal ontwikkelen, is Egypte voor de Amerikanen als bondgenoot minder betrouwbaar geworden.
Paradoxaal
Deze dubbele nederlaag creëert de paradoxale situatie waarbij Israël als bondgenoot aan belang heeft gewonnen voor de VS, maar tegelijkertijd als regionale grootmacht verzwakt is. Afgelopen jaren hebben met name de oorlog in Libanon in 2006, de oorlog tegen Gaza in 2008/2009 en de aanval op de Gaza Freedom Flotilla in 2010 het imago van Israël in het Westen beschadigd. De manoeuvres van het Witte Huis moeten vooral in dat licht gezien worden. Ze vormen een poging om, in een situatie waarin de hegemonie van de VS wordt bedreigd, de positie van de belangrijkste bondgenoot te beschermen en versterken.
Al in 1956 bleek welke rol Israël kon spelen voor westerse belangen in de regio. In dat jaar viel het Israëlische leger op voorstel van Frankrijk en met steun van Groot-Brittannië Egypte binnen. De toenmalige Egyptische president Nasser had het Suezkanaal genationaliseerd en bedreigde daarmee de belangen van de voormalige koloniale grootmachten. De VS oefenden destijds samen met de Sovjet-Unie druk uit op Frankrijk en Groot-Brittannië om zich terug te trekken.
Vanaf 1962 verleende Israël tijdens de burgeroorlog in Jemen dan ook steun aan de royalisten, tegenover de republikeinen die door Egypte en de Sovjet-Unie werden gesteund. Sindsdien functioneert Israël als de trouwe Amerikaanse waakhond in het Midden-Oosten. Eerst om de invloed van de Sovjet-Unie terug te dringen, later om de Amerikaanse hegemonie in de regio te handhaven.
Onafhankelijkheid
De reden dat Israël deze rol kan spelen is de enorme Amerikaanse steun aan het land. Sinds 1962 hebben de VS meer dan 100 miljard dollar aan militaire en financiële steun gegeven aan Tel Aviv. Deze steun is essentieel voor het militaire overwicht van het Israëlische leger over de Arabische buurlanden en voor de economische onafhankelijkheid van Arabische arbeid. Beide factoren maken het ook vrijwel onmogelijk voor de Palestijnse bevolking om haar rechten op te eisen.
Israël speelt daarnaast een sluw spel van verdeel-en-heers om de Palestijnse bevolking verdeeld te houden. Aanvankelijk werd Hamas gesteund om het seculiere verzet van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) van Arafat te breken. Nu gebeurt het tegenovergestelde door iedereen die op Hamas stemt of ermee samenwerkt te straffen. De blokkade van Gaza als collectieve straf voor het stemgedrag van de inwoners is daar één voorbeeld van, het inhouden van Palestijns belastinggeld aan de Palestijnse Autoriteit vanwege de recente hernieuwde samenwerking tussen Fatah en Hamas een ander.
Een Palestijnse staat, economisch compleet afhankelijk van Israël en militair machteloos, past eveneens binnen de eeuwenoude verdeel-en-heersstrategie. Het is een interessante uitweg voor hen die de status-quo willen handhaven, maar als rechtvaardige oplossing is het een farce en compleet door de realiteit achterhaald.
Alleen de opheffing van Israël als exclusief Joodse staat en de vervanging ervan door een staat met gelijke rechten voor iedereen kan een rechtvaardige en duurzame oplossing dichterbij brengen. Het belangrijkste obstakel daarvoor is dat de Israëlische bevolking niet gelooft dat dit ook in haar eigen belang is.
‘Westerse enclave’
Vooralsnog heerst onder die bevolking het idee dat Israël een ‘westerse enclave’ in een zee van Arabische barbarij is. Die mythe kan zowel vanuit de Arabische als vanuit de westerse kant worden doorgeprikt. De Arabische bevolking is daarin al de eerste stappen aan het zetten door af te rekenen met de eigen dictators die decennialang werden gesteund door het Westen. Deze strijd biedt tegelijk de opening naar het opheffen van de bezetting van de Palestijnse gebieden en een einde aan de Israëlische apartheidsstaat.
De weg naar de bevrijding van Jeruzalem loopt dan ook nog altijd via Caïro, de route waarlangs de greep van de Israëlische en Amerikaanse machthebbers werkelijk gebroken kan worden. Vanwege het economische isolement waarin de Palestijnen gevangen zitten, kan het imperialistische project in de regio alleen verslagen worden als de Arabische massa’s in de omringende landen de grenzen openbreken en controle nemen over de centra van macht in de regio – de havens, olieraffinaderijen en andere industrieën. In die zin bieden de Arabische Lente en de heropleving van de Egyptische arbeidersstrijd tegelijk de beste perspectieven voor de bevrijding van Palestina.
Van de andere kant moeten wij ook hier de mythe van de westerse enclave doorprikken. De acceptatie van de Israëlische bezettingspolitiek in het Westen verleent het regime nog altijd een sterke mate van ideologische legitimiteit. Israël heeft tegelijk een lange traditie van het in de wind slaan van papieren dreigementen in de vorm van veroordelingen en VN-resoluties.
Het moet daarom duidelijk worden dat steeds meer mensen in de westerse wereld zich afkeren van de onderdrukking van de Palestijnen, en zo breed mogelijke internationale steun aan de tweede Freedom Flotilla kan daar een belangrijke nieuwe factor in zijn. Een einde aan de blokkade van Gaza en het stoppen van de westerse steun aan het Israëlische regime vormen het begin van een rechtvaardige oplossing en de vrijheid waar de regio zo hard om schreeuwt.
Steun de Nederlandse boot naar Gaza: maak je bijdrage over naar bankrekening 447872605 t.n.v. Stichting Nederland-Gaza te Gouda. Volg deze site voor meer informatie en updates tijdens de reis.
Max van Lingen spreekt de komende avonden in Utrecht, Groningen en Amsterdam over de blokkade van Gaza en de Freedom Flotilla.