Is de economische crisis bijna voorbij?
Op een gegeven moment zal deze crisis zeker eindigen. Het kapitalisme heeft zich altijd bewogen in wat Karl Marx een disfunctionele cyclus noemde van economische bloei en recessie. In het derde deel van Het Kapitaal toont hij aan hoe de recessie zelf de omstandigheden creëert voor economische opleving, doordat werkloosheid de lonen drukt en onrendabel kapitaal wordt vernietigd.
Hebben we nu dit punt bereikt? Ik betwijfel het. Er zijn twee redenen waarom de markten weer opleven. De eerste is de langetermijn herfinancierings-operatie die Mario Draghi organiseerde nadat hij afgelopen november president werd van de Europese Centrale Bank. Dit pompte 1000 miljard euro aan goedkope driejarige leningen het Europese bankenwezen in, waarmee de eurozone even wat ademruimte heeft.
De tweede is dat de Amerikaanse economie na een lange periode van stagnatie iets sneller is gaan groeien. Medio maart daalden de nieuwe aanvragen voor werkeloosheidsuitkeringen tot het laagste niveau sinds het begin van de Grote Recessie in februari 2008.
Deze opwaartse trend is echter tegengesteld aan wat er elders in de wereldeconomie gebeurt. De slowdown van China duurt bijvoorbeeld voort. Volgens de meest recente Inkoopmanagersindex krimpt de industriële productie en is de Japanse export naar China in februari gedaald met 14 procent. Dit komt vooral door een daling in leveringen van apparatuur.
De Inkoopmanagersindex van de eurozone laat zien dat de industriële productie in West-Europa daalt sinds afgelopen najaar, en dat Frankrijk en Duitsland het zwaarst getroffen worden door deze krimp.
Voeg daaraan toe de stijgende olieprijs, grotendeels veroorzaakt door de angst dat een oorlog tussen het Westen en Iran de leveringen kunnen verstoren. Fatih Birol van het Internationaal Energie Agentschap IEA waarschuwt dat een hogere olieprijs de ‘wereldeconomie kan terugwerpen in een recessie.’
Uiteenspatten
Maar er is een fundamenteler probleem. Halverwege het vorige decennium werd een zeepbel gecreëerd van goedkoop krediet. De huidige economische crisis werd getriggerd door het uiteenspatten van deze enorme zeepbel.
Als gevolg daarvan zit een scala aan economische eenheden opgezadeld met schuld: huishoudens, bedrijven en staten. Zij zijn nu bezig met deleveraging: een poging om de schulden af te lossen.
John Authers, columnist van de Financial Times, haalde een onderzoek aan waaruit bleek dat ‘Zweedse huishoudens hun schulden hebben verlaagd met 44 procent van het bruto binnenlands product in de zeven jaar na de crisis in de jaren ’90. Amerikaanse huishoudens hebben 15 procent afbetaald. Engeland en Spanje 10 procent en 6 procent. Dit proces is dus nog nauwelijks op gang gekomen.’
Het feit dat de VS verder is gevorderd met deleveraging verklaart voor een deel waarom hun economie het beter doet dan de Britse of Spaanse. Want er is nog een probleem met de schuldaflossing. Om af te betalen moet je sparen in plaats van uitgeven. Dit vermindert de effectieve vraag naar goederen en diensten.
Ondertussen lopen de staatsschulden door de crisis op. Dit komt deels doordat lidstaten particuliere schulden overnemen. Economische commentatoren zo verschillend als Costas Lapavitsas en Nouriel Roublini betogen dat dit is wat er is gebeurd met de meest recente ‘redding’ van Griekenland toen de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds de particuliere schuldeisers vervingen.
Als regeringen vervolgens proberen hun schuldenlast te verminderen door te bezuinigen op publieke uitgaven daalt de effectieve vraag alleen nog verder.
De economische productie neemt af waardoor het moeilijker wordt voor de zwakkere economieën in de eurozone om de targets te halen van de schuldafbouw. Dit gebeurde allemaal op catastrofale schaal in Griekenland, dat een recessie ondergaat vergelijkbaar met de Grote Depressie van de jaren ’30.
Maar sommigen vrezen dat nu iets dergelijks begint te gebeuren in Spanje, een veel grotere economie. De totale schuld is feitelijk gestegen sinds het begin van de crisis. Het verlagen van het begrotingstekort naar 5,3 procent dit jaar, zoals de EU eist, noemden twee Spaanse economen ‘mission impossible’. Nee, de crisis is niet voorbij.
Dit is een vertaling uit de Socialist Worker.