Irak: parodie op een farce
Balkenende en Bos doen alsof ze met dit onderzoek gehoor geven aan de roep om een onderzoek over de politieke besluitvorming rond de Nederlandse steun voor de Irakoorlog. Een roep die de afgelopen weken alleen nog maar sterker werd door onthullingen waaruit bleek dat hoge ambtenaren wel degelijk verregaande voorbereidingen hebben getroffen voor daadwerkelijke militaire deelname aan de oorlog. Maar het aangekondigde onderzoek, geleid door oud-voorzitter van de Hoge Raad Willibrord Davids, is niet bedoeld om de onderste steen boven te halen. In plaats daarvan is het een doorzichtige truc om het parlement buitenspel te zetten.
De onderzoekscommissie, die verder moet gaan bestaan uit ministers van staat die zelf grotendeels afkomstig zijn uit regeringspartijen CDA of de PvdA, krijgt niet de bevoegdheid om de betrokkenen onder ede te horen. Ook kan ze de belangrijke spelers niet dwingen om te getuigen. Een slap aftreksel dus van de parlementaire enquete die er over dit onderwerp al lang had moeten komen.
Zelfs in de nu aangekondigde tandeloze vorm kwam het Irakonderzoek er pas nadat de regeringspartijen absoluut geen enkele andere keus meer hadden. Maar met democratie heeft de instelling van een onderzoekscommissie onder leiding van iemand uit Balkenendes eigen politieke wereld al even weinig te maken als de inval in Irak zelf. ‘Het old boys network moet het straatje van Balkenende gaan schoonvegen’, constateert SP-aanvoerder Agnes Kant terecht. ‘Dit is een ongehoorde obstructie van de parlementaire democratie.’
Zelfs als de commissie serieus werk maakt van haar opdracht, slaagt het kabinet er via deze weg in kostbare tijd voor zichzelf te kopen. Zolang de commissie onderzoek doet kunnen de betrokken ministers alle vragen en alle nieuwe onthullingen rustig doorverwijzen naar een ander loket, zonder in wat voor vorm dan ook verantwoording af te hoeven leggen. En als de PvdA blijft meewerken zoals ze dat tot nu toe doet, zingt Balkenende op deze manier zijn hele regeerperiode uit.
Na alle onderzoeken die er al zijn geweest, in vrijwel elk ander land dat betrokken was bij de Irak-oorlog, kan de uitkomst van het Nederlandse onderzoek in grote lijnen nauwelijks verrassend worden. Nee, er waren geen massavernietingswapens. Nee, Jaap de Hoop Scheffer beschikte niet over een eigen dossier met spijkerharde bewijzen, dat hij toevallig was vergeten te overhandigen aan Colin Powell voor die zijn beruchte speech hield over de ‘smoking gun’. En ja, de Nederlandse regering liep zo vrolijk kwispelend achter de VS aan, dat ze bereid was om elke mogelijke leugen op te hangen die nodig was om maar deel te mogen blijven van de Coalition of the Willing.
Het punt is niet dat er een onderzoekscommissie nodig is om dit boven tafel te krijgen. Het punt is dat ministers gedwongen moeten worden om hierover onder ede verklaringen af te leggen, en vervolgens om af te treden wegens collectieve verantwoordelijkheid voor massamoord.
Lees ook de open brief aan de Tweede Kamer van Openheid over Irak.