Interview met Pepijn Brandon in Trouw: ‘Bij crises is Marx populair’

Marx’ gedroomde ondergang van het kapitalisme wordt in deze tijd van crisis onder het stof vandaan gehaald. Zijn levenswerk Het Kapitaal is opnieuw vertaald. Voor Pepijn Brandon, onderzoeker en actief bij de Internationale Socialisten, is Marx’ visioen altijd springlevend geweest. Dagblad Trouw interviewde Brandon uitvoerig over de actuele betekenis van dit klassieke socialistische werk. „Mensen lezen daarin dat het systeem toch veel interne tegenstrijdigheden heeft, irrationeel is.”
21 oktober 2010

Uit het interview:

Brandon is onder de indruk van de diepgang van Het Kapitaal. „Sommige passages zijn gortdroog, andere juist levendig of literair, en Marx doorspekt zijn betoog met absurdistische wendingen.” Marx beschrijft bijvoorbeeld een tafel die met zijn poten van de grond komt en ‘vreemde grillen in zijn houten kop krijgt’. „Met deze gekke sprong geeft hij aan hoe materiële zaken in het kapitalisme een eigen leven kunnen gaan leiden en krachten toegeschreven krijgen die bij mensen horen. Ook laat hij weerwolven, spoken en vampiers door zijn argumentatie heen wandelen.”

Het Kapitaal is Marx’ theoretische bijdrage aan de ontwikkeling van de arbeidersbeweging, meent Brandon. „Hij vond dat filosofen in zijn tijd verzuimden met hun werk de wereld te verbeteren. Ze interpreteerden enkel. Zelf probeerde hij met zijn analyse van het kapitalisme ook arbeiders aan te spreken en hoopte dat ze hun bazen de productiemiddelen zouden ontnemen.”

„Marx dacht dat de neiging van het kapitalistisch systeem om te destabiliseren sterker zou worden, maar kon niet berekenen of het ooit zou instorten. Hij was er wel van overtuigd dat mensen dit proces een handje kunnen helpen.” Door fundamentele kritiek op het systeem te leveren. „De kritische generatie van de jaren zestig zag haar hoop op een rechtvaardiger wereld vervliegen. Die toekomst lag niet achter het ijzeren gordijn en Mao was niet de grote roerganger die hij leek. En juist in ontwikkelde, kapitalistische landen leden arbeiders nederlagen. Binnen sectoren waar vakbonden van oudsher veel invloed hadden, verloren arbeiders hun positie aan managers.”

Daarom, denkt Brandon, hebben kritische ideeën geen massale aanhang. Maar overal komen werknemers volgens hem in opstand. „Kijk naar de schoonmakers. Een diverse, multiculturele groep met weinig vakbondsleden. Makkelijk voor managers om zo’n groep zwak te houden. En juist zij staakten negen weken, de langste sectorbrede staking sinds 1933. Inspirerend. Het ging om een paar procenten, maar de winst zit hem ook in het zelfrespect dat ze hierdoor krijgen. Dat zei Marx ook over stakingen.”

„Kijk naar de protesten in Griekenland tegen de draconische IMF-maatregelen. Een EU-land, dicht bij huis. Ze laten zien dat je niet alles hoeft te accepteren en brengen de discussie naar de politiek. Die kan andere keuzes maken, zoals bankiers belasten in plaats van geld halen aan de onderkant van de samenleving.”

Lees het volledige interview hier in Trouw