INGEZONDEN: Het Sardines-effect
Op zaterdag 26 januari vonden regionale verkiezingen plaats in Emilia-Romanga en Calabrië, regio’s in respectievelijk het Noorden en Zuiden van Italië. Emilia-Romagna heeft een lange linkse traditie en een sterke antifascistische identiteit. Het was een bolwerk van zowel het antifascistische verzet in de Tweede Wereldoorlog, als van de arbeidersbewegingen van de jaren 70. Het is niet simpelweg een linkse regio, maar een van de rijkste delen van het land. Het is hoog geïndustrialiseerd, heeft een goed zorgsysteem en een permanente stroom toeristen. Gezien het economische gewicht van de regio hebben de regionale verkiezingen vaak veel invloed op de richting van de landelijke politiek.
Calabrië daarentegen is een heel arm, maar prachtig deel van Italië. Het wordt geteisterd door corruptie, door maffia en georganiseerde misdaad en een enorm hoge werkloosheid onder jongeren. Iedereen verwachtte hier een rechtse overwinning met een rechtse coalitie onder leiding van Berlusconi’s Forza Italia als resultaat. Aldus geschiedde. Veel hoop op een linkse overwinning was er niet, omdat de centrumlinkse kandidaat Callipo is corruptieschandalen is verwikkeld.
In Italië, een land dat steeds meer in de ban raakt van radicaal rechts, kon Emilia-Romagna echt een sprankje hoop zijn voor heel links. Daarom waren alle ogen op deze regio gericht. Rechtse partijen focusten hun campagnes ook op Emilia-Romagna, in de hoop aan te tonen dat Italië niet langer ‘communistisch’ is.
Sardines
De sardines – de brede maatschappelijke beweging tegen fascisme en extreemrechts die in de afgelopen maanden opkwam – besloten in november en december om de pleinen op de gaan in de noordelijke regio. Ze wilden iedereen, ongeacht politieke voorkeur, overtuigen om te gaan stemmen en om hun stem te gebruiken tegen de dynamiek van verrechtsing. Iedereen van radicaal links tot de liberalen werden opgeroepen om te komen. En ze kwamen, omdat steeds meer mensen de populistische retoriek van Italiaans rechts meer dan zat zijn. Met hun onpartijdige boodschap, hun aanwezigheid in de media en met name op straat was de beweging in staat de publieke opinie in hun voordeel te verschuiven.
(tekst loopt verder onder het filmpje)
Het idee voor de Sardines ontstond op een geestige manier. De extreemrechtse leider Salvini riep op tot een manifestatie in een theater in Bolognamet een capaciteit van zo’n 6000 mensen. De initiatiefnemers van de Sardines besloten om voor een tegenactie op te roepen met als doel om een groter aantal mensen samen te brengen en het Piazza Maggiore zo vol te krijgen dat de deelnemers ‘samengepakt als sardines’ zouden zijn. Dat lukte: uiteindelijk kwamen zo’n 15.000 mensen opdagen voor het Sardines-protest.
Na het succes in Bologna werden in het hele land vergelijkbare acties georganiseerd. Ook in andere delen van Europa werden acties georganiseerd, waaronder twee in Amsterdam. De boodschap van hoop resoneerde onder grote delen van de Italiaanse bevolking en maakte duidelijk dat niet iedereen achter Salvini staat – ondanks de enorme aandacht voor zijn beweging. Dat leidde ertoe dat zoveel mensen werden gemobiliseerd dat links de verkiezingen wist te winnen in Emilia-Romagna.
In de verkiezingen van 2014 was de opkomst zo’n 37 procent. Dit jaar schoot de opkomst omhoog naar 67 procent. Dat is een werkelijk ongelooflijk aantal en leidde ertoe dat de linkse kandidaat Bonaccini herkozen werd als regiopresident. Bonaccini leidde de centrumlinkse coalitie, waarbinnen de Democratische Partij de grootste is. Zijn tegenstander was Borgonzoni van de rechtse coalitie, waarin Salvini’s partij Lega de grootste was.
De rechtse campagne had iets wanhopigs, maar was inhoudelijk niet nieuw: Salvini liet zichzelf zoveel mogelijk zien en beledigde migranten en linkse kandidaten zoals gebruikelijk.
Nieuw links
De overwinning van Bonaccini in Emilia laat zien dat Salvini en het rechtse populisme verslagen kan worden. Maar het is belangrijk om te onderstrepen dat de traditionele linkse partijen dat niet op eigen kracht was gelukt. Ik denk dat het heel twijfelachtig is dat de traditionele boodschap van de Democratische Partij tot een overwinning had kunnen leiden. Die partij spreekt in termen die weinig aansprekend zijn voor veel mensen en richt zich op een ouder publiek in een ouderwetse taal. De overwinning is vooral te verklaren uit het ‘Sardines-effect’ dat mensen overtuigde dat politiek ook eenvoudig en toegankelijk kan zijn, zonder in beledigingen en geschreeuw te vervallen en dat jonge mensen er een centrale rol in kunnen spelen.
De grote vraag is wat de Sardines nu gaan doen. Ze nemen een korte pauze en bereiden een nieuwe bijeenkomst voor in Napoli. Verkiezingscampagnes in andere regio’s komen eraan.
Jongeren vertegenwoordigen wat ontbreekt in de Italiaanse politiek. De verkiezing van de inspirerende jonge vrouw Elly Schlein in de regionale raad van Emilia-Romagna is daarom van groot belang. Zij is half Zwitsers, half Amerikaans en vertegenwoordigt een politiek die vergelijkbaar is met die van de Groenen. Onthoud haar naam, want hopelijk zal zij snel een belangrijk figuur worden binnen het Italiaanse politieke landschap.
Socialisme.nu verwelkomt reacties, discussiebijdragen en ander commentaar van onze lezers. Plaatsing betekent uiteraard niet noodzakelijk dat we ermee instemmen. Ook reageren? Stuur ons een mailtje op reageren@socialisme.nu