INGEZONDEN: etnonationalisme en zionistische mythevorming

Belangrijke incidenten hebben recent de gemoederen in Nederland in beroering gebracht. De aanwezigheid bij de opening van het Holocaustmuseum van een Israëlische regeringsleider die recent uitspraken heeft gedaan die door velen als genocidaal worden beschouwd, de ongepaste verstoring door pro-Palestina demonstranten van een concert van een zangeres wiens eerdere uitspraken weinig anders dan racistisch zijn.
Het disproportionele politiegeweld op de kampementen bij een aantal van onze universiteiten in mei, in veel gevallen geprovoceerd door anti-demonstranten, getuigt opnieuw van het krampachtig vasthouden aan een pro-Israël status quo door het maatschappelijke en politieke leiderschap. (1)
Bij deze en andere demonstraties tegen het beleid van Israël in Gaza en Palestina, worden vaak zogeheten antizionistische leuzen geroepen, veelal beschouwd als antisemitisch. Maar wat wordt er dan mee bedoeld? Wat is zionisme eigenlijk en waar komt het historisch gezien vandaan? Voor het begrijpen van de huidige Palestina-Israël kwestie is het belangrijk inzicht te hebben in hoe de zionistische stroming tot stand is gekomen en hoe dat de politieke geschiedenis heeft bepaald van het gebied dat bekend staat als historisch Palestina. Naast een koloniaal-imperialistische invalshoek, zoals beschreven door Sai Englert kan dat inzicht ook helpen het misplaatste verhaal te doorzien waarmee zionisten ons willen laten geloven dat kritiek op Israël en op zionisme hetzelfde is als antisemitisme. (2)
De Zionistische beweging, die als doel had de oprichting van een Joodse staat, ontstond aan het eind van de 19e eeuw in Midden- en Oost-Europa. Zij onderscheidde zich van de opvattingen in het grootste deel van de Joodse gemeenschap door de nadruk te leggen op ras en etniciteit, i.p.v. op religie. Waar Joden zich in meerderheid verbonden voelden door een gemeenschappelijke godsdienst en daarmee samenhangende ethiek en moraal, beriep de zionistische beweging, een zeer kleine minderheid van nog geen 5% tot midden dertiger jaren van de 20ste eeuw, zich op een etnonationalistische ideologie, waarbij “puurheid van bloed” meer op de voorgrond kwam te staan. (3)
Daarbij zouden Joden als volk alleen in een eigen land gevrijwaard zijn van vervolging. Dit land, meende men, moest het land van Palestina zijn, het land vanwaar Joden, tweeduizend jaar geleden, zouden zijn verdreven. Het land waar Joden recht op zouden hebben.
Ondanks belangrijke weerstand onder de Duitse bevolking werden in 1935 de Nuremberg Wetten aangenomen door het nazi-regime, die Duitse Joden hun burgerschap ontnam en seksuele relaties tussen Joden en Ariërs verbood. (4) Tijdens de verdergaande discriminatie van Joden in nazi-Duitsland werden de overeenkomsten tussen de zionistische ideologie en die van het Arische nationaalsocialisme duidelijk en kregen Joodse zionisten een uitzonderingspositie t.o.v. van niet-zionistische Joden, Joden die veel meer gericht waren op hun assimilatie in de westerse cultuur en samenleving.
Beide partijen, zionisten en nationaalsocialisten, erkenden hun gemeenschappelijk denken over rassen puurheid, en dat Joden niet thuishoren in Duitsland, met dien verstande dat zowel Nazi’s als Zionisten vonden dat zionistische joden elders hun staat zouden moeten oprichten. (5, 6)
Boycot Duitsland?
In 1933 werd een uiterst effectieve economische en commerciële boycot van het nazi-Duitsland van Hitler op gang gebracht door de overwegend linkse niet-zionistische Joodse Bond vanwege de discriminatie van Joden, met ondersteuning van de Joodse gemeenschappen en vakbonden in het VK, de VS en andere West-Europese landen. (7) De vergaande beperking van import en export van goederen naar en vanuit Duitsland resulteerde binnen vier maanden in een bijna-uiteenvallen van Hitler-Duitslands economie. (8)
De zionistische beweging, met name aangevoerd vanuit Palestina, werkte deze boycot tegen en ondersteunde daarmee het nazibewind. Deze boycot werd ook tegengewerkt door de Brits en Amerikaanse bourgeoisie, bevreesd voor hun eigenbelang. (9)
In 1933 werd het Transfer Agreement (Ha’avara) gesloten tussen nazi-Duitsland en de zionistische beweging. In ruil voor de verplaatsing van Joodse zionisten vanuit Duitsland naar Palestina, geholpen door nazi-Duitsland, werd Palestina de kern in het Midden-Oosten van exportproducten uit Duitsland, daarbij bijdragend aan zionistische investeringen in handel en landbouw in Palestina. Het droeg bij tot het behoud van de Duitse economie. (10)
Het is bekend en gedocumenteerd dat de zionistische beweging vrijwel geen belang stelde in het redden van niet- zionistische Joden tijdens de steeds intensiever worden discriminatie en vervolging. Zoals in vele andere Europese landen werd ook in Nederland een Joodse Raad opgericht door de nazi’s en in meerderheid geleid door zionisten, die, onvrijwillig of niet, de deportatie van Joden mogelijk maakte. (11)
Het meest schrijnende voorbeeld hiervan is misschien wel Hongarije, waar meer dan 400.000 Joden gedeporteerd werden zonder hun eindbestemming in Auschwitz te weten. Dit vond plaats na onderhandelingen tussen zionisten en Eichmann, op voorwaarde van een vrijgeleide voor rond de 600 mensen uit de zionistische en Joodse elite naar Palestina. (12) Vele andere gevallen zijn beschreven door Greenstein (2022) waar niet-zionistische joden werden opgeofferd t.b.v. een veilig vertrek van zionistische Joden naar Palestina. (13) Meer dan de bescherming van vervolgde Joden, was het oprichten van een Joodse staat in Palestina en selectieve immigratie van zionistische Joden naar Palestina, de prioriteit voor de zionistische beweging.
Het niet-zionistische Joodse verzet, vaak in hechte samenwerking met communistische verzetsgroepen, werd in enkele gevallen, met name in de Warschau getto opstand in 1942, ondersteund door zionistische jeugdgroepen, echter veelal zonder instemming van de zionistische leiding. (14)
De etno-nationalistische ideologie werd de drijfveer voor de Joods-zionistische kolonisatie van land in historisch Palestina. Met ondersteuning van het koloniale bewind van de Britten werden in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw vele zionistische instituties in het leven geroepen, zoals de Jewish Agency, het Jewish National Fund, Histadrut, commerciële handelsbanken, gewapende milities, etc., als voorbereiding op een Joodse staat. (15, 16)
Daarnaast werd een migratiestroom naar Palestina bevorderd door de zionistische beweging, in belangrijke mate ondersteund door het VK en ook dus door nazi-Duitsland. Het Joodse aandeel in de bevolking van historisch Palestina steeg tussen 1900 en 1940 van 3% tot bijna 40%. (17, 18) Tussen 1933 en 1939 groeide de Joodse bevolking in Palestina van 234,967 tot 445,457. (19)
Logica van het zionisme
Deze migranten hadden geen historische of andere binding met het land, anders dan via een mythologisch Bijbels verhaal. Een onderscheid kan gemaakt worden tussen het revisionistisch zionisme van Jabotinski en de vader van Benjamin Netanyahu en het socialistisch zionisme van Ben Gurion en Golda Meir. (20, 21) De latere Likud partij van Netanyahu vindt zijn wortels in het revisionistisch zionisme, dat van Mapai (De Arbeid) van Rabin, Perez en Barak in het socialistisch zionisme.
Beide stromingen hebben echter gemeen dat in hun ideologisch perspectief het land van Palestina de Joden toekomt en dat er geen plaats is voor andere dan Joodse mensen. Het daarmee samenhangende motto “een land zonder volk voor een volk zonder land” dient ook te worden gelezen in die zin dat als er al een volk in dat land zou zijn, dat een minderwaardig volk zou zijn, een volk dat verwijderd dient te worden, en in ieder geval niet vermengd mag worden met het Joodse volk. (22)
De oorspronkelijke Palestijnse bevolking, sinds eeuwen hier levend, wonend en werkend, dient zich aan dit zionistisch etno-nationalisme ofwel te onderwerpen, of het dient te vertrekken, zo nodig onder dwang, ofwel weerstand met de dood te bekopen. (23)
Ook in het zo geprezen socialistische kibboets model, werd voorrang geven aan het nationalistische doel, boven de socialistische organisatie; de kibboetsen vormden in feite de vooruitgeschoven voorposten in de verovering van land. (24, 25) De Nakba in 1948, de Naksa in 1967, en de etnische zuivering in slow motion sindsdien, zijn het gevolg van dit racistisch uitgangspunt. (26, 27)
De dehumanisering van de Palestijnse bevolking vindt hier zijn oorsprong, naast de vermeende noodzaak voor het creëren van een gemeenschappelijke vijand. Deze dehumanisering van de ander vindt vandaag zijn openlijke expressie in de genocidale taal van het Israëlische leiderschap, gedragen door een substantieel deel van de Israëlische bevolking.
Wat er nu gebeurt in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever, kan slechts worden gezien, als de volgende stap in de uitroeiing of verdrijving van het Palestijnse volk. Door kritiek op Israël en het zionisme gelijk te stellen aan antisemitisme, aan een aanval op alle Joden, ook op zij die het zionisme verwerpen, moet kost wat kost voorkomen worden dat de bovenstaande geschiedenis van het zionisme begrepen wordt.
Een geschiedenis van mislukking, van een ideaal van vrijheid en samenkomst naar de realiteit van onderdrukking en verdrijving. Zionisme, een wolf in schaapsvacht. Zionisme ook als onderdeel van het nog steeds racistisch en imperialistisch-koloniaal denken van belangrijke delen van de bevolking in de westerse landen.
Peter Laban, Werkgroep 48-Palestina en GroenLinks Wageningen
Socialisme.nu verwelkomt reacties, discussiebijdragen en ander commentaar van onze lezers. Plaatsing betekent uiteraard niet noodzakelijk dat we ermee instemmen. Ook reageren? Stuur ons een mailtje op reageren@socialisme.nu
Voetnoten:
1 Jacob Engelberg, 2024. “Ik noem me zelf Joods en antizionistisch”. Toespraak 16 mei bij de walk-out van medewerkers van de Universiteit van Amsterdam tijdens het UvA encampment. www.socialisme.nu .
2 Sai Englert, 2024. Wat is zionisme en hoe stoppen we het? www.socialisme.nu ; 11 januari 2024
3 Alain Ménargues, 2004. Le Mur de Sharon (p.25). Presse de la Renaissance, Paris
4 Gerald Reitlinger, 1998. The Final Solution. IN: Tony Greenstein, 2022. Zionism during the Holocaust; the Weaponisation of Memory in the Service of State and Nation (p.85). New Generation Publishing, United Kingdom.
5 Tony Greenstein, 2022. Zionism during the Holocaust; the Weaponisation of Memory in the Service of State and Nation (p. xviii). New Generation Publishing, United Kingdom.
6 Alain Ménargues, 2004. Le Mur de Sharon (p.26). Presse de la Renaissance, Paris
7 Tony Greenstein, 2022. Zionism during the Holocaust; the Weaponisation of Memory in the Service of State and Nation (p.108-113). New Generation Publishing, United Kingdom.
8 Tussen februari en juni 1933 daalde de export met 51%. In Juni 1933 was de Duitse goud en buitenlandse valuta voorraad gehalveerd vergeleken met een jaar daarvoor (Greenstein, 2022).
9 Greenstein, 2022.
10 Ibid
11 Ibid (p.257-258)
12 Ibid (p 175-177)
13 Ibid (Part Two)
14 Ibid (p. 153-1610
15 Ibid
16 Alain Ménargues, 2004. Le Mur de Sharon (p.21). Presse de la Renaissance, Paris
17 Ilan Pappe’, 2006. The Ethnic Cleansing of Palestine. Oneworld Publications Ltd, Oxford
18 Rashid Khalidi, 2020. The Hundred Years’ War on Palestine. A History of Settler Colonialist Conquest and Resistance. Profile Books Ltd., London
19 Greenstein, 2022 (p. 122)
20 Alain Ménargues, 2004. Le Mur de Sharon (p. 21-22). Presse de la Renaissance, Paris
21 Greenstein, 2022.
22 Ibid
23 Nur Masalha, 2018. Palestine, a four thousand year history. Zed Books, London, New York, Dublin.
24 Greenstein, 2022
25 Alain Ménargues, 2004. Le Mur de Sharon (p.21-22). Presse de la Renaissance, Paris
26 Ilan Pappe’, 2006. The Ethnic Cleansing of Palestine. Oneworld Publications Ltd, Oxford
27 Rashid Khalidi, 2020. The Hundred Years’ War on Palestine. A History of Settler Colonialist Conquest and Resistance. Profile Books Ltd., London