INGEZONDEN: ‘Brasil Social’ – een bericht uit Brazilië
Na de militaire coup in 1964 verkeerde Brazilië in een moeilijke sociale situatie. Onder de militaire dictatuur, die meer dan 20 jaar duurde, waren er twee bevolkingsklassen. Er was de kleine groep rijken: zij hadden de bestuurlijke macht in handen, waren de grootgrondbezitters en bazen van de fabrieken. En er waren de armen; zij leefden in toenemende armoede en hadden vrijwel geen kans om op te klimmen op de sociale ladder.
Mijn familie en het overgrote deel van mijn dorp Canelinha behoorden tot de laatste groep. Ik was jong toen dit allemaal begon, maar mijn wat oudere vrienden waren al snel actief binnen het verzet. Ook ik deed wat ik kon naarmate ik ouder werd. Dit was niet zonder gevaar. Ik weet nog dat een van onze vriendinnen op haar 19de naar Argentinië moest vluchten, omdat ze actief werd gezocht door het regime, na het organiseren van een verzetsbijeenkomst in ons buurthuis. Alle politieke tegenstanders, ongeacht leeftijd, werden gevangengezet en gemarteld. Sommigen verdwenen voorgoed.
Opstand
Na vele spannende jaren van protest werden er in 1985 na een massale volksopstand de eerste presidentsverkiezingen gehouden, waarbij iedereen zich kandidaat kon stellen. In 1988 werd de nieuwe grondwet doorgevoerd en keerde democratie officieel terug naar Brazilië. Voor mijn kameraden en mij was dit een geweldige overwinning. Voormalig activisten werden verkozen om politieke functies te vervullen op nationaal niveau. Eerst werd de centrum linkse Itamar Franco tot president verkozen, daarna volgde Fernando Henrique Cardoso. En toen, in 2003, gebeurde waar ik lange tijd op had gehoopt. Luiz Inácio ‘Lula’ da Silva, activist en vader van de Partido dos Trabalhadores (PT, Partij van de Arbeiders), werd ingehuldigd als onze nieuwe president.
Lula was voor mij, mijn dorp en het overgrote deel van mijn landgenoten een godsgeschenk. Onmiddellijk na zijn aantreden begonnen de sociale hervormingen. Door herinrichting van de agrarische sector, grootschalige bouwprojecten van goedkope huisvesting en renovatie van de infrastructuur kwamen er veel banen bij. De werkloosheidscijfers klederden naar percentages die nog nooit eerder waren behaald in Brazilië. Er kwam subsidie op voedsel, zodat nu zelfs de allerarmsten naar de supermarkt konden om eten te kopen. Er was een groot, door de staat gefinancierd, vaccinatieproject om iedereen te beschermen tegen veelvoorkomende ziektes. Mensen die niet konden betalen voor andere medicijnen, konden deze zonder kosten afhalen bij de apotheek.
Door nationalisering van grote bedrijven was iedere arbeider gegarandeerd van een leefbaar minimumloon. Hierdoor daalde het aantal daklozen snel. Iedereen kon mee gaan doen. Ik heb zelf nooit een opleiding kunnen doen. Na een paar jaar basisschool moest ik aan het werk in de keramiekfabriek van Canelinha. Nooit had ik durven dromen dat mijn twee zonen en mijn dochter een hogere opleiding zouden kunnen volgen. Maar het publieke onderwijs was gratis voor iedereen en inmiddels zijn mijn drie kinderen ieder in het bezit van een universitair diploma. Ik denk niet dat ik ooit gelukkiger was dan tijdens hun diplomauitreikingen.
Dilma
Na Lula kwam Dilma Rousseff, voormalig activiste en Lula’s rechterhand in de PT. Zij zette tijdens haar eerste termijn de hervormingen van Lula voort en Brazilië zag nog meer vooruitgang op sociaal en economisch gebied. In haar tweede termijn startte zij een grootschalig corruptieonderzoek onder parlementsleden. Dit leidde tot de ondergang van haar en haar partij. De nazaten van het militaire regime zaten in de oppositie en wisten Dilma’s corruptieonderzoek te corrumperen en haar, onrechtmatig maar geloofwaardig, op non-actief te stellen. Uiteindelijk werd ze in 2016 afgezet. Dit schandaal veroorzaakte een enorme chaos en wantrouwen onder mijn landgenoten. Ook ik wist niet meer wie ik kon geloven. Michel Temer werd de interim-president en vulde zijn kabinet met uitsluitend conservatieve witte mannen. Naast het land voorbereiden op een rechts beleid voerde hij niets uit.
Gelukkig stelde Lula zich wederom verkiesbaar en liep hij tijdens de campagnes voor in alle polls. Maar ook hij werd door de steeds populairdere ‘ex’-militanten uit de weg geruimd na een gefabriceerd corruptieschandaal, genaamd Lava Jato (operatie wasstraat). Lula werd gevangen gezet en zonder hem genoot de PT niet genoeg vertrouwen van het volk. Voor wat er volgde, schaam ik mij als Braziliaan diep.
Pure fascist
Op 1 januari 2019 werd kapitein Jair Bolsonaro aangesteld als nieuwe president. Tijdens zijn extreemrechtse campagne wist hij een kleine meerderheid van de Brazilianen ervan te overtuigen dat links gelijk staat aan corruptie. Ook zouden de armoedeproblemen worden veroorzaakt door onnodige reguleringen voor bedrijven. Jair diende als kapitein tijdens de militaire dictatuur en vertelde in een interview dat dit de beste jaren van zijn leven waren. Er gaan geruchten dat hij persoonlijk de martelingen van Dilma Rousseff overzag, nadat zij als activiste gevangen werd genomen. Of dit werkelijk zo is, weet ik niet. Maar het hielp zijn campagne wel.
Jair wordt internationaal wel de ‘Trump van de tropen’ genoemd, maar volgens mij is dit een grote onderschatting. Hij is een pure fascist. Jair adoreert machtige, witte mannen. Hij geeft niks om de zwakkeren in de samenleving. Hij is een racist, xenofoob, homofoob en borgt een vreemd soort haat tegen machtige vrouwen. Sterilisatie van arme mensen ziet hij als een legitieme oplossing om criminaliteit terug te dringen. Naar mijn mening zou ‘de Hitler van de tropen’ een gepastere vergelijking zijn. Ik hoop dat hij nooit de kans krijgt om ons parlementsgebouw af te branden en de schuld in de schoenen van de ‘gevaarlijke socialisten’ te schuiven, om zo de totale macht te grijpen. Maar het zou mij niets verbazen.
Toekomst
Mijn land is bijna terug bij af. De sociale hervormingen van Lula en Dilma worden in rap tempo teruggedraaid. Reguleringen voor bedrijven worden teruggedrongen. Werkloosheid is bijna terug op het oude niveau en het minimumloon is weer te laag om van te leven. Ons meest waardevolle nationale bezit, de Amazone, is vrijgegeven voor ondernemers en wordt steeds verder verwoest. De inheemse gemeenschappen die er wonen zijn volgens ‘Bolso-Nero’ tweederangs burgers en moeten hun hutjes maar ergens anders opzetten. De favela’s (sloppenwijken) zijn terug in handen van de georganiseerde misdaad. Geweld tegen kwetsbare groepen en minderheden wordt nauwelijks bestraft. Een parlementslid van de partij PSOL (Partido Socialismo e Liberdade, Partij Socialisme en Vrijheid) is het land uitgevlucht na doodsbedreigingen vanwege zijn seksuele geaardheid. Niemand doet hier iets aan.
Deze regering werkt langzaam maar zeker toe naar een volgende militaire coup en ik hou mijn hart vast. Gelukkig hebben mijn kinderen mooie diploma’s weten te behalen. Maar ik weet niet hoeveel die waard zullen zijn voor kinderen van een voormalig activist, mocht er opnieuw een extreemrechtse dictator aan de macht komen. Ik ben heel bang dat dit gaat gebeuren, vooral omdat duidelijk is geworden dat de VS een hand heeft gehad in het gevangen nemen van Lula en in het aan de macht helpen van ‘o Bolzista’.
In 2022 zijn er, hopelijk, weer verkiezingen in Brazilië. Wat we nodig hebben is steun van andere democratische landen. Ik hoop dat jullie in Europa druk zetten op ons congres om verdere afbraak van onze natuur en ons sociale vangnet te stoppen en om afstand te doen van deze laffe wannabe-dictator. Lula is inmiddels vrij en heeft zich wederom kandidaat gesteld. Hij is hier nog steeds zeer geliefd en zal, volgens mij, herkozen worden. Tenminste, als die kans hem niet weer wordt ontnomen.
Ik ben al wat ouder en bijna met pensioen, voor zover dat hier nog kan. Mocht ik sterven met een volgende extreemrechtse dictator aan de macht, dan is er voor mijn land sinds mijn geboorte niets verbeterd. Dan heeft mijn activisme, en mijn leven, niets betekend.
Ik wens jullie het allerbeste.
Um abraço (een omhelzing),
Rubens ‘Rubinho’ Leal
Canelinha, Santa Catarina, Brazilië
Socialisme.nu verwelkomt reacties, discussiebijdragen en ander commentaar van onze lezers. Plaatsing betekent uiteraard niet noodzakelijk dat we ermee instemmen. Ook reageren? Stuur ons een mailtje op reageren@socialisme.nu