Ineens is iedereen voor ‘bestaanszekerheid’
Stakers uit het distributiecentrum in Zaandam bezoeken het hoofdkantoor van Ahold (copyright: Willem Croese)
Begin september kwam een ambtelijke studiegroep met het advies aan een volgend kabinet om stevig te gaan bezuinigen. Er zou voor 17 miljard euro omgebogen moeten worden, anders zou dat leiden tot een begrotingstekort van 3,6 procent in 2028 terwijl dit maar 3 procent mag zijn: zogenaamd een doemscenario. Daarmee zou de rekening worden doorgeschoven naar volgende generaties. Dit klinkt vrij cynisch aangezien dezelfde ambtenaren minder een probleem lijken te hebben met het eventueel niet halen van de klimaatdoelen. Dat er meer dan 40 miljard euro wordt uitgegeven aan fossiele subsidies noemt de werkgroep niet.
Een paar dagen na de oproep van deze ambtenaren lekte een deel uit van de miljoenennota waaruit bleek dat het allemaal toch niet zo ernstig was. De staatsschuld viel lager uit en het demissionaire kabinet kwam zelf met plannen om de verwachte toenemende armoede enigszins tegen te gaan. In de algemene politieke beschouwingen besloot de Tweede Kamer onder meer dat het minimumloon iets wordt verhoogd. Ook zijn de prijsstijgingen in het ov van de baan en wordt er ruim 2 miljard uitgetrokken om de laagste inkomens te ondersteunen.
Terug naar normaal
Om de armoede en de ongelijkheid tegen te gaan is het allemaal een druppel op een gloeiende plaat. Van links tot uiterst rechts wordt er nu over ‘bestaanszekerheid’ gesproken. Maar het is inmiddels duidelijk dat rechts – liefst na de verkiezingen – terug wil naar ‘begrotingsdiscipline’ en af wil van extra uitgaven die gewone werkende mensen ten goede komen.
De economische problemen zullen de komende tijd waarschijnlijk alleen maar toenemen. Momenteel zitten we al ruim een half jaar in een recessie. Tijdens de Covid-periode waren er als gevolg van de steunmaatregelen historisch weinig faillissementen, maar sinds de leningen terugbetaald moeten worden, komen meer bedrijven in de problemen. De stikstofcrisis, die nog altijd niet wordt aangepakt, trekt ook een wissel op de economie en met de waterkwaliteitscrisis op komst zal dat alleen maar verergeren.
Alle retoriek over bestaanszekerheid ten spijt ziet het ernaar uit dat sociaal-economische strijd de komende periode feller gevoerd zal worden. Die strijd zal bovendien veel meer gepolitiseerd zijn. Extinction Rebellion heeft ervoor gezorgd dat iedereen weet wat voor astronomische bedragen naar de fossiele subsidies gaan. Het is daarom heel moeilijk vol te houden dat er geen geld zou zijn. Daarom begint rechts al met de tegenaanval: fossiele subsidies zouden eigenlijk geen subsidies zijn, afschaffen zou leiden tot kapitaalvlucht en klimaatactivisten zouden mensen op meer kosten willen jagen.
Terugduwen
Links zou moeten laten zien dat de fossiele subsidies maar een topje van de ijsberg zijn. Grote bedrijven worden in het algemeen enorm gesubsidieerd. Subsidiëring gebeurt onder andere in de vorm van de ‘primarkpremie’ die werkgevers krijgen wanneer ze hun personeel een laag loon betalen. Daarmee ondermijnden de rechtse partijen de bestaanszekerheid waar zij nu ineens zo voor zijn. Vorig jaar probeerde het kabinet deze subsidie zelfs nog te verhogen. Daarnaast zijn de belastingen op winst en vermogen veel lager dan die op arbeid.
Maar rechtse mythes als die van de kapitaalvlucht en de loonprijsspiraal zijn diep verankerd in de Nederlandse samenleving. Allerlei media nemen de mythe graag over en sociaaldemocratisch links, dat nog volledig gevangen zit in de neoliberale denkkaders, heeft daar geen fundamenteel antwoord op. Frans Timmermans zei al dat hij het minimumloon slechts ‘stapsgewijs’ wil verhogen naar 16 euro. GroenLinks-PvdA wil opkomen voor mensen met weinig geld, maar alleen voor zover dat de belangen van het kapitaal niet schaadt.
Socialisten en andere linkse activisten zouden de lessen van de afgelopen jaren steeds opnieuw moeten terughalen: de koopkrachtcrisis werd het meest effectief bestreden doordat er gestaakt werd voor loonsverhogingen. Die hadden een veel grotere impact dan de maatregelen van het kabinet. De acties van Extinction Rebellion hebben de waarheid over de exorbitante fossiele subsidies afgedwongen en ervoor gezorgd dat rechts in een moeilijkere positie zit om nog te beweren dat er geen geld is. Op die ervaringen moeten we doorbouwen.