In memoriam Ahmed Ben Bella
Door Angela Ettema
Ben Bella werd in 1918 in het westen van Algerije geboren in een familie van boeren en handelaren. Algerije was officieel een integraal onderdeel van Frankrijk, maar in de praktijk werden Algerijnen uitgesloten van het bestuur. Het land werd geregeerd door de Franse kolonisten.
Dienst nemen in het Franse leger was voor Algerijnen één van de weinige manieren om vooruit te komen in het leven. Ben Bella diende vanaf 1936 in het Franse leger. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht hij tegen de nazi’s. Hij ontving een onderscheiding van Charles de Gaulle voor zijn moedige optreden tijdens de slag bij Monte Cassino.
Maar terwijl Frankrijk zijn bevrijding van de nazi’s vierde, ging de onderdrukking in Algerije gewoon door. In mei 1945 vielen de Franse autoriteiten demonstranten aan in de Algerijnse plaats Setif. Duizenden mensen werden vermoord. Ben Bella verliet het Franse leger en keerde terug naar Algerije.
‘Ik vond dat ik het aan de mensen uit mijn gemeenschap verplicht was om terug naar huis te gaan en dat ik met alle middelen waarover ik beschikte moest proberen hun lot te verbeteren en een einde te maken aan het onrecht dat hun was aangedaan.’ zei hij later.
In Algerije speelde Ben Bella een belangrijke rol in het ondergrondse verzet tegen het koloniale regime. Hij werd opgepakt en veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf, maar wist te ontsnappen. Hij zette zijn strijd voort vanuit Egypte, waar onder Gamal Abdel Nasser een nieuw Arabisch nationalisme was opgekomen.
Gevangengezet
Tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog reisde Ben Bella door het Midden-Oosten om de strijd te coördineren. Diverse malen probeerde de Franse staat hem te vermoorden. In 1956 werd het vliegtuig waarin hij zat door het Franse leger onderschept. Ben Bella werd gearresteerd en in Frankrijk gevangengezet. Zijn tijd in de gevangenis gebruikte hij om Arabisch te leren, aangezien hij zelf, ironisch genoeg, Franstalig was opgevoed.
Toen Frankrijk in 1962 toegaf de oorlog te hebben verloren, kwam Ben Bella vrij. Hij sprak de Verenigde Naties toe en maakte zijn plannen voor het onafhankelijke Algerije bekend: ‘Het credo van het politieke en diplomatieke optreden van Algerije zal het elimineren van het kolonialisme zijn, in zowel zijn klassieke als zijn verhulde vormen.’
In 1963 werd hij gekozen tot president. Hij sprak over socialisme en voerde landhervormingen door om arme en landloze boeren te helpen. Nadat de boeren zich meester maakten van grond die eerder van Fransen was geweest, werd ‘autogestion’ of zelfbeheer ingevoerd.
Ben Bella besloot de film Battle of Algiers te financieren nadat voormalig guerrillaleider Saadi Yacif had gezegd dat de revolutie niet alleen toebehoorde aan de bevolking van Algerije, maar ook aan de onderdrukten en uitgebuite mensen wereldwijd.
Staatsgreep
Helaas slaagde Ben Bella er niet in het revolutionaire proces voort te zetten. Zijn regering probeerde vergeefs te balanceren tussen de geradicaliseerde arbeiders en boeren enerzijds en degenen die wilden dat Algerije zich neerlegde bij de gang van zaken in het kapitalistische wereldsysteem. In 1965 werd Ben Bella door een staatsgreep afgezet. Hij stond onder huisarrest tot 1980, waarna hij het land mocht verlaten. Pas in 1990 mocht hij terugkeren.
Op latere leeftijd werd Ben Bella opnieuw politiek actief. Als vooraanstaand activist in de beweging tegen globalisering en oorlog inspireerde hij een nieuwe generatie activisten. In 2002 was hij voorzitter van de eerste Caïro Conferentie tegen de dreigende oorlog in Irak. Op 15 februari 2003 sprak hij in Londen op een anti-oorlogsdemonstratie waaraan twee miljoen mensen deelnamen. In 2005 sprak Ben Bella in Amsterdam op het Marxisme Festival van de IS over zijn strijd voor onafhankelijkheid toen en de noodzaak te blijven vechten tegen oorlog en uitbuiting (beluister hieronder de opname).
Ben Bella zei over zichzelf: ‘Ik ben geen marxist, maar ik ben duidelijk links. Ik ben een Arabische moslim en ik ben in mijn daden en mijn overtuigingen erg links georiënteerd.’ Als verzetsstrijder die door de Franse autoriteiten jarenlang als terrorist was beschouwd, wist hij dat het echte geweld gelegen is in het kapitalistisch systeem. ‘Het ergste geweld is dat van het economische systeem zelf. Ik vind het een geweldsdaad om mensen voedsel te ontzeggen, vooral omdat het duidelijk is dat er genoeg is om iedereen te eten te geven.’
Ben Bella heeft zijn leven gewijd aan de strijd voor vrijheid en tegen imperialisme. Zijn dood is een groot verlies.