Iedereen antiracist?

Nadat het opkomende racisme jarenlang is genegeerd spraken eind vorige maand steeds meer mensen zich uit. Racisme tolereren we niet. Dat is uitstekend. Maar om het effectief te kunnen bestrijden moeten we al het racisme benoemen en laten zien dat de verspreiders van racisme steeds meer invloed krijgen.

Nadat een meute racistische voetbalhooligans, die eerder op de dag antiracistische demonstranten hadden belaagd, Excelsiorspeler Ahmed Moreira voor Zwarte Piet en katoenplukker uitscholden, leek het even alsof iedereen tegen racisme was.

Zwarte voetballers stapten naar voren om zich uit te spreken tegen racisme en tegen Zwarte Piet en werden gesteund door hun medespelers. Vooral Georginio Wijnaldum maakte indruk door zich openhartig uit te spreken. Het Nederlands elftal maakte een krachtig statement en hun voorbeeld werd elders in het land, bij doodgewone voetbalverenigingen opgevolgd.

Zelfs Mark Rutte sprak zich uit. Onze premier, die medeverantwoordelijk is voor het idee dat er een lekker afschrikkende werking vanuit gaat om vluchtelingen massaal te laten verdrinken in de Middellandse Zee. Rutte is slim genoeg om te weten dat hij beter kan zwijgen over racisme. Maar nu sprak hij – zij het pas nadat de Tweede Kamer dat van hem had geëist.

‘Vre-se-lijk’, dat racisme. Maar het was echt een probleem in het voetbal, en dan van een paar asocialen. De mogelijkheid voor de politiek om het aan te pakken moest niet worden overschat.

De overduidelijke relatie met Zwarte Piet werd verzwegen. Het was weer eens aan de samenleving. Op die manier negeerde Rutte dat racisme mainstream is geworden en wordt aangejaagd door rechtse en extreemrechtse partijen en media, dat antiracisten stelselmatig worden aangevallen en dat er aanzienlijke maatschappelijke steun bestaat voor dat geweld.

Gratuit

Dat was een ideale voorzet voor de racisten: zij konden gratis en voor niets hun straatje schoonvegen. De politie in Breda wist niet hoe snel ze #againstracism in een kringetje moest gaan staan om een foto op Insta te droppen. Op de pagina’s van de Telegraaf, een krant die qua racisme nog net zo fout is als in de oorlog, ging Nausicaa Marbe nog wat verder. Ieder fatsoenlijk mens is tegen racisme, bezwoer zij, maar mogen we het ook even over de buitenlanders hebben die racistisch zijn tegen ‘blanken’? Zelfs het extreemrechtse haatblog de Dagelijkse Standaard kon zich in dit antiracisme uitstekend vinden.

Het is schandalig dat de linkse partijen nauwelijks scherper waren in hun veroordelingen. Asscher en Klaver constateerden ten minste nog dat racisme nu doodnormaal is geworden en dus een structureel probleem is. De SP deed een paar triviale voorstellen tegen racisme in het voetbal en ook de FNV kwam met een algemene veroordeling, waarin extreemrechts, net als Zwarte Piet onbenoemd bleef en waarin geen enkel perspectief werd geboden.

In de week na de racistische spreekkoren in Den Bosch moesten er niet één, maar twee wedstrijden worden stilgelegd, omdat zwarte spelers voor Zwarte Piet werden uitgemaakt.

Extreemrechts

De extreemrechtse partijen die de drijvende kracht zijn achter de racistische haat konden hun schouders ophalen. Baudet spuugde de antiracisten nog even in het gezicht door te doen alsof hij niks had meegekregen van de racistische spreekkoren: ‘O, wat rot voor die jongen. Toch?’ Twee dagen later kondigde hij aan dat de extreemrechtse ‘Blokkeerfries’ Jenny Douwes, die een pioniersrol vervulde in het georganiseerde geweld tegen antiracisten, als gastspreker zou optreden op zijn partijcongres. PVV en FvD stemden tegen een motie om racisme in het voetbal harder aan te pakken.

Ondertussen zet extreemrechts nieuwe stappen om hun gif te verspreiden. Zo viel de ophef over het racisme samen met het nieuws dat de neofascisten een eigen omroep gaan oprichten. Een van de drijvende krachten achter dit initiatief is de antisemiet Joost Niemöller, groothandelaar in rassentheorieën. De gevestigde media noemden hem ‘publicist’, zonder nadere kwalificatie. Dit onderstreept het gevaar van een te algemeen antiracisme: als het niet gekoppeld is aan effectieve actie tegen extreemrechts kan het hen juist een dekmantel verschaffen om ongestoord door te gaan hun beweging uit te bouwen.

Vooruitgang?

Dat is des te gevaarlijker als ook antiracisten gratuite statements gaan verwarren met echte vooruitgang. In de Correspondent schreef Clarice Gargard optimistisch dat het verzet tegen racisme nu mainstream was geworden. De weerstand tegen dit antiracisme was slechts een bijproduct van de vooruitgang. Racisme is een aflopende zaak. Het is niet lucratief. En we zijn stukken verder dan we in de jaren 90 nog waren.

De werkelijkheid is helaas heel anders. In de jaren 90 trokken antiracismedemonstraties vele tienduizenden deelnemers. Extreemrechtse partijen als CP’86 en CD waren in vergelijking met PVV en FvD klein, soft en geïsoleerd. Extreemrechtse mediakanalen zijn sinds het einde van de bezetting niet zo groot en talrijk geweest als nu.

Bovendien is racisme geen overblijfsel uit het verleden. Zoals Malcolm X het ooit treffend zei: ‘You can’t have capitalism without racism.’ Een systeem waarin de grote meerderheid wordt uitgebuit door een kleine kliek van ultrarijken kan niet bestaan zonder systematische onderdrukking en verdeel en heers. Racisme is een essentiële ideologische steunpilaar van het kapitaal.

Dat was het toen het systeem, in de woorden van Marx, ‘van top tot teen, druipend van bloed en vuil’ ter wereld kwam in de periode van de slavernij en het kolonialisme en dat is het vandaag de dag nog steeds.

Als antiracisten zouden we de woede over racisme niet moeten aangrijpen om onszelf op de borst te kloppen, maar om uit te leggen dat racisme niet om ‘domheid’ gaat, maar om macht. Dat de racisten erin zijn geslaagd om hun macht uit te bouwen en dat we geen tijd te verliezen hebben om een tegenmacht op te bouwen. Al het andere is gelul in de marge dat alleen afleidt van het werk dat we te doen hebben.