I am You – Getuigenis van de fotograaf Gordon Parks
Door Kirsten Zimmerman
Parks is op zijn scherpst als hij in een gewoon alledaags beeld de schrijnende werkelijkheid van de Amerikaanse samenleving weergeeft. Zo fotografeerde hij in 1942 in zwart-wit de vermoeide, wat oudere, grauw ogende Afro-Amerikaanse schoonmaakster Ella Watson, die in werkkleding met bezem en mop voor de Amerikaanse vlag staat. Parks gaf de foto de titel ‘American Gothic’, als parodie op het schilderij van Grant Wood uit 1930 met een portret van een witte man en vrouw dat de Amerikaanse pioniersgeest verbeeldde. Ella Watsons portret bekritiseert ’the American way of life’, ’the land of the free’, waar elke krantenjongen president kan worden. Haar vader was gelyncht en haar echtgenoot doodgeschoten. Met deze foto getuigde Parks van een Amerika dat diep verdeeld was (en nog steeds is). Waar armoede, onrecht, racisme en geweld normaal zijn.
Gordon Parks groeide op als jongste van 15 kinderen in een arm boerengezin in Kansas, waar wit en zwart door segregatie gescheiden van elkaar leefden. Geïnspireerd door foto’s uit tijdschriften besloot hij als 25-jarige een tweedehands camera te kopen. Zo vond Parks werk bij de overheidsinstantie Farm Security Administration, die de maatschappelijke omstandigheden in het land vastlegde. In 1943 werd hij freelancefotograaf en in 1948 brak hij door met zijn fotoreportage over de 17-jarige bendeleider Red Jackson in Harlem, New York. Dit artikel leverde Parks als eerste Afro-Amerikaanse fotograaf en journalist een baan op bij het gerenommeerde fototijdschrift Life, waar hij twintig jaar zou blijven.
Naast geweld en racisme legde Parks ook de strijd daartegen van de opkomende burgerrechtenbeweging vast. Als enige zwarte fotograaf en verslaggever van Life kreeg hij toegang tot de leiders van de Black Muslim-beweging, waar witte collega’s faalden. Malcolm X bleek Parks al te kennen en stelde hem voor aan Elijah Muhammad, hoofd van de Nation of Islam, die hem vroeg waarom een slimme jongeman als hij werkte voor witte duivels. Ook fotografeerde Parks kopstukken als Martin Luther King, Stokely Carmichael en Eldridge Cleaver (laatste twee lid van de Black Panther Party).
Voor Parks echter waren de rassenverhoudingen in Amerika niet zo zwart-wit: hij kende het Afro-Amerikaanse leven en de wereld van de Witte Man, maar was in beide niet meer helemaal thuis. Hij wist dat zwart en wit eigenlijk hetzelfde zijn, namelijk mensen op zoek naar een beter leven. Zo begon Parks eind 1967 met het maken van een reportage over de zeer arme, Afrikaans-Amerikaanse familie Fontenelle in Harlem met hun 9 kinderen, die van honger en kou nauwelijks de winter door konden komen. In zijn inleiding in Life in maart 1968 schreef hij:
‘For I am you, staring back from a mirror of poverty and despair, of revolt and freedom… We are not so far apart as it might seem. There is something about both of us that goes deeper than blood or black and white. It is our common search for a better life, a better world… I too am America… Try to understand my struggle against your racism. There is yet a chance for us to live in peace beneath these restless skies.’
Gordon Parks – I am You. Selected Works 1942-1978 is tot 6 september te zien in Foam, Keizersgracht 609, Amsterdam.