Hoge energierekening ontmaskert Ruttes neoliberale klimaatbeleid

Binnen een jaar is de energierekening van veel mensen bijna verdubbeld. Dit is een logisch gevolg van Ruttes klimaatbeleid. Alleen echte compensatie en een radicale breuk met het fossiele kapitaal brengen ons verder.

Op basis van cijfers van januari berekende het CBS dat de energieprijs in één jaar tijd met 86 procent is gestegen. Een ‘gemiddeld’ huishouden betaalt hierdoor 1321 euro meer aan energiekosten over 2022, maar hierachter gaan grote verschillen schuil. Arme mensen die vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen, besteden relatief meer geld aan energiekosten dan rijke mensen. Het aantal mensen dat in ‘energie-armoede’ leeft, is in een paar maanden tijd al gestegen van 550.000 tot 630.000.

Er zijn verschillende oorzaken voor de snelle stijging van de energieprijzen, van het economisch herstel na het dal van de coronacrisis tot nu de Russische invasie van Oekraïne. Maar achter de stijging van de energieprijzen gaan ook politieke keuzes schuil.

Verantwoordelijk

Doordat de nederlandse energiemarkt volledig is geprivatiseerd kunnen energiebedrijven ongehinderd profiteren van de schaarste. Shell, dat via de NAM ook profiteert van het Groningse gas, boekte over 2021 wereldwijd een winst van 21,9 miljard dollar. De 25 grootste oliebedrijven boekten het afgelopen jaar superwinsten van maar liefst 205 miljard dollar. BP-topman Auchincloss stelde in februari: ‘het is mogelijk dat we meer cash krijgen dan we weten waar we het aan uit kunnen geven.’

De vier kabinetten Rutte dragen een grote verantwoordelijkheid voor de hoge energieprijzen. Achtereenvolgende kabinetten haalden zoveel mogelijk gas uit Groningen, terwijl de desastreuze gevolgen hiervan allang bekend waren. Rutte hield vast aan de miljardeninvesteringen in fossiele energie om van Nederland een ‘gasrotonde’ te maken. En onder zijn bewind werden drie nieuwe kolencentrales geopend. Die worden nu weer gesloten, tegen een royale vergoeding voor de investeerders.

Werkende mensen waren amper geraakt door de hoge energieprijzen als Rutte had geluisterd naar de klimaatbeweging om te breken met de fossiele verslaving en over te stappen naar duurzame energie.

Zout in de wonden

Om de pijn te verzachten, kondigde Rutte IV een pakket maatregelen aan ter waarde van 2,1 miljard euro. Dat gaat vooral om een belastingverlaging op energie. De twintig procent hoogste inkomens profiteren daarvan verreweg het meest: zo’n 660 miljoen euro. De armste veertig procent ontvangst gezamenlijk slechts 546 miljoen euro. Deze compensatie zou volledig en inkomensafhankelijk moeten zijn, maar volgens het kabinet is dit lastig in de uitvoering. Alleen het spekken van de rijken is voor Rutte een topprioriteit.

Het kabinet zegde hiernaast toe om de allerarmsten een eenmalige toelage toe te kennen van 800 euro, maar het uiteindelijke bedrag valt vaak lager uit en loopt van gemeente tot gemeente uiteen. Dit is het logische resultaat van een politiek van marktwerking, bezuinigingen en decentralisering. Hierbij komt dat een verdubbeling van de energieprijs niet alleen voor minima desastreus is, maar voor de werkende klasse als geheel.

Minister Jetten van Klimaat en Energie kondigde aan drie grote nieuwe windparken op zee te zullen bouwen, maar blijft tegelijkertijd ook verder investeren in de fossiele infrastructuur. Om minder afhankelijk te worden van Russisch gas wil het kabinet bijvoorbeeld meer capaciteit opbouwen om vloeibaar gas, LNG, te kunnen importeren. LNG wordt in grote tankers uit voornamelijk de golfstaten ingevoerd. Zo blijft de afhankelijkheid van fossiel in stand.

Ondanks de belofte om de gaswinning in wingewest Groningen af te bouwen tot nul in 2030 blijft het kabinet hier in grote mate van afhankelijk. Dit jaar wil het kabinet ten minste 4,6 miljard kuub winnen. In reactie schrijft de Groningen Bodem Beweging dat het Staatstoezicht van de Mijnen dit eerder verbond aan de noodzaak van ‘een afgeronde versterkingsoperatie’. Maar die is pas amper begonnen. Bovendien is er geen sprake van een een gecentraliseerde hersteloperatie, maar slechts van allerlei individuele subsidies.

Fundamentele verandering

De hoge energierekening onderstreept ook het belang om energieverbruik radicaal terug te dringen. Maar ook de plannen om de isolatie van huizen te verbeteren, zijn alleen gebaseerd op marktmechanismen. Het kabinet trekt nu bijvoorbeeld 300 miljoen extra uit om lagere inkomens van ‘energiebespaaradvies’ te voorzien. Geef je daarna nog steeds te veel uit aan energie, omdat de woningbouwcorporatie bijvoorbeeld je huis laat verkrotten, dan is dat je eigen schuld.

We hebben een klimaatbeleid nodig dat radicaal breekt met de logica van de markt en afhankelijkheid van fossiel. Dit betekent in de eerste plaats grootschalige investeringen in daadwerkelijk duurzame energiebronnen zoals wind en zon, waarover mensen zelf collectief de controle kunnen hebben.

Er is een ‘deltaplan isolatie’ nodig dat huizen kosteloos energiezuinig maakt. Maar daarnaast moeten we ook het energieverbruik van de industrie radicaal inperken. Alleen door bedrijven te nationaliseren kunnen we productie niet alleen efficiënter maken, maar ook beperken tot wat maatschappelijk gezien nodig is.

Tot slot moet ook onze mobiliteit op de schop. Niet door de auto duurder te maken, zoals Rutte wil, maar door openbaar vervoer uit te breiden en gratis te maken. Alleen op die manier kunnen we echt breken met de fossiele verslaving en het subsidiëren van de winsten en stellen we de belangen van mens en natuur centraal.