Hoe overleven we het Antropoceen?

Het idee dat we in het Antropoceen leven - een geologisch tijdperk bepaald door menselijke activiteit - wekt momenteel de interesse van activisten. Het wordt duidelijk dat menselijke activiteit het aardse systeem beïnvloedt op meerdere, onderling verbonden manieren. Deze invloed is potentieel zo sterk dat het de komende jaren detecteerbaar wordt in het geologische archief.
5 september 2016

Door Camilla Royle

Sommige op links, inclusief Naomi Klein – auteur van This Changes Everything – zeggen dat het concept van het Antropoceen nutteloos is omdat het suggereert dat de mensheid in het algemeen, in plaats van het kapitalistische systeem, de schuld is van de klimaatverandering. Maar Ian Angus onderschrijft het idee. Hij is het eens met Klein dat niet alle mensen verantwoordelijk zijn, maar vindt dat het Antropoceen niet noodzakelijkerwijs tot zo’n conclusie leidt.

In plaats daarvan stelt hij dat de wetenschappelijke argumenten compatibel zijn met een marxistische analyse van de destructieve rol van het kapitalisme. Zoals John Bellamy Foster stelt in het voorwoord, is de belangrijkste prestatie van het boek dat het inzichten van de sociale wetenschappen en de natuurwetenschappen integreert.

Het boek bestaat uit drie delen: het eerste bevat het wetenschappelijk bewijs voor het Antropoceen en het gerelateerde concept van planetaire grenzen voor een niet-gespecialiseerd publiek. Het tweede gedeelte verklaart het Anthropoceen als ‘socio-ecologisch fenomeen’, een kwalitatieve verschuiving in de relatie van de mensheid met de rest van de natuurlijke wereld. Hier gaat Angus in op Marx’ eigen ecologisch denken en het werk van latere marxistische denkers over het milieu. Hij stelt dat we niet alleen de algemene kenmerken van kapitalisme moeten begrijpen, maar ook de specifieke manieren waarop het is veranderd sinds de tweede helft van de 20ste eeuw.

Zo wijst hij op de centrale rol van het leger voor overheidsuitgaven, vooral in de VS (met een militair budget van 130 maal de uitgaven aan humanitaire hulp in 2013). Het Amerikaanse leger veroorzaakt niet alleen directe schade aan het menselijk leven, maar brandt ook in hoog tempo fossiele brandstoffen op. Het derde deel van het boek laat zien dat er niet veel tijd meer is om klimaatverandering te keren en dat het catastrofale gevolgen zal hebben.

Angus bepleit sterk dat ecologie een centrale rol in het socialistische denken moet spelen en niet mag worden gezien als een optioneel extraatje. Hij schetst een agenda voor het soort sociale beweging die we nodig hebben. Het is indrukwekkend dat sommige van de wetenschappers die het meest nauw verbonden zijn met het begrip Antropoceen dit boek aanbevelen.

Hieruit blijkt niet alleen dat Angus zijn feiten op een rijtje heeft, maar suggereert ook dat klimaatwetenschappers in de richting van meer radicale conclusies worden gedreven. Niet dat ze allemaal pleiten voor revolutie, maar in ieder geval staan ze open voor expliciet socialistische argumenten. Misschien zou dit ons niet moeten verbazen; het wordt steeds duidelijker dat het handhaven van het kapitalisme geen optie is.

Ian Angus
Facing the Anthropocene
Monthly Review Press 2016 / 280 pagina’s / €22,99

Dit is een vertaling van Socialist Review. Voor toelichting bij de foto zie het stuk Antarctic melt poses grim threat.