Hoe kunnen we strijd tegen homohaat en moslimhaat verbinden?
Door Ewout van den Berg en Stefan van Deventer
Rond de twintig bezoekers waren afgekomen op de discussieavond aan de Utrechtse gracht. Adineh van Respect2Love zat de avond voor, Kees en Latifa van de Internationale Socialisten spraken. Adineh vertelde over het initiatief van de avond, dat na de aanslag op een LHBTI-nachtclub in Orlando des te urgenter werd. Ze vind het zorgwekkend dat binnen delen van de LHBTI-gemeenschap islamofobie gemeengoed is geworden. Daarom moeten we op zoek naar de overeenkomsten tussen beide vormen van onderdrukking en hoe we die kunnen bestrijden. LHBTI staat voor lesbisch, homo, biseksueel, transgender en intersekse.
Kees vertelt over de dominante opvatting onder witte kennissen in de LHBTI-gemeenschap: ‘Er zijn grote stappen gezet als het gaat over het huwelijk, onze veiligheid, maar op onze weg naar gelijkheid is er nog een struikelblok: conservatieve geloven, vooral de islam. Waar de homobeweging ooit het terrein was van politiek links, is dit nu gekaapt door rechts. Rechts gebruikt homorechten om moslims te bashen.’
‘Maar 62 procent van de anti-homoincidenten wordt gepleegd door mensen met uitsluitend een Nederlandse nationaliteit, 17 procent heeft een Marokkaanse achtergrond. In het voorspellen van anti-homogeweld zijn opleidingsniveau, gezinssituatie en straatcultuur bepalender.’
‘De verdeling in identiteit tussen homo’s en hetero’s is een relatief recent verschijnsel. In de menselijke geschiedenis vindt je een grote diversiteit in seksuele uitingen. Er zijn tal van voorbeelden waarbij het als gewoon werd gezien voor mannen om vrouwenkleding te dragen, of gevallen van seksuele of romantische relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht. Er wordt meer geschreven over relaties tussen mannen. Dit is het gevolg van seksuele onderdrukking en het feit dat geschiedenis zelf vooral het terrein van mannen was.’
‘De seksuele hokjes ontstonden pas later en dit was verbonden aan de opkomst van het industriële kapitalisme. De grote verandering in woon- en leefomstandigheden hadden een enorme impact op de levens van mensen. Mensen leefden opeengepakt in kleine huizen en werkten in grote fabrieken. Om telkens weer nieuwe arbeiders te creëren, werd het gezinsleven opgehemeld, en werden seksuele handelingen die niet gericht waren op voortplanting als slecht gezien.’
‘In dezelfde periode waren er in delen van Azië en Noord-Afrika veel vrijere omgangsvormen. Dit stond niet per se haaks op de islam. Een Marokkaanse bezoeker van Parijs merkte halverwege de negentiende eeuw op dat er in tegenstelling tot Marokko een taboe rustte op romantische relaties tussen hetzelfde geslacht.’
‘Een keerpunt in de positie van LHBTI’ers waren de rellen in 1969 rond de Stonewall Inn in New York. Na jaren van treiterij en intimidatie door de politie kwamen LHBT’ers in opstand. Zij werden hierbij geinspireerd door de Black Powerbeweging en hieven de leus ‘gay power’ aan. De solidariteit tussen beide bewegingen, o.a. via Black Pantherleider Huey P. Newton, is een goed voorbeeld van hoe we op dit moment een effectieve beweging kunnen opbouwen voor vrijheid van alle groepen, zowel LHBT, gekleurde mensen, en welke onderdrukte groep dan ook!’
Racistisch klimaat
Latifa vertelt hoe belangrijk het is om op verschillende fronten actief te zijn. ‘Ik ben zowel vrouw als moslim als lesbienne, dit brengt met zich mee dat je al snel in een hokje gedrukt wordt, ook door welwillende mensen.’
‘De opkomst van moslimhaat in Nederland kreeg een impuls met Pim Fortuyn. Doordat hij homo was, had hij meer legitimiteit om een andere onderdrukte groep aan te vallen. Na zijn dood werd zijn politiek om homo’s tegenover moslims te zetten, voortgezet door politici als Verdonk en Wilders. Nu zien we dezelfde dynamiek bij mensen als Le Pen in Frankrijk of Trump in de VS.’
‘Racisme heeft zijn wortels in het ontstaan van het kapitalisme en de noodzaak om slavernij te rechtvaardigen. Dit verband met imperialisme zien we nu ook. Moslimhaat wordt nu gebruikt om de aanvallen van de “war on terror” te rechtvaardigen.’
‘De opkomst van islamofobie heeft drie oorzaken. In de eerste plaats heeft het uitblijven van een links antwoord op homohaat, rechtse groepen en mensen zoals Wilders meer legitimiteit gegeven. Hiernaast speelt de media een belangrijke rol door een platform te bieden aan islamofobe geluiden. Tot slot probeert de verdeel-en-heersideologie van rechts de woede af te leiden van hun politiek beleid, zoals het harde bezuinigingsbeleid.
‘Zodra je als LHBTI’er met moslimachtergrond op typisch Nederlandse manier “uit de kast komt” wordt er al gauw gezegd dat de Nederlandse maatschappij je heeft beïnvloed. En als je vervolgens tussen andere LHBTI’ers voegt, wordt je met wantrouwen bekeken omdat je moslim bent. Je zit gevangen. Er is meer actie nodig, ook vanuit linkse groepen, om zich duidelijker aan de kant van moslims én LHBTI’ers te scharen. Op deze manier kunnen we ook het COC bewegen om te helpen deze vicieuze cirkel te doorbreken.’
Discussie
Na beide inleidingen is het de beurt aan de zaal. Er is discussie over de steeds grotere polarisatie tussen links en rechts en het verdwijnen van een politiek midden, en de rol van de media in het aanjagen en normaliseren van verschillende vormen van onderdrukking.
Een jonge LHBTI’er stelt: ‘Ik volg het nieuws via de BBC. Op het moment dat een aanslag gelinkt kan worden aan ISIS dan krijg ik veel updates, maar als er geen verband blijkt te zijn, blijft het stil. Dit is waarom het belangrijk is dat mensen kritisch leren te kijken naar media.’ Verschillende andere mensen ondersteunen dit punt. Media kunnen zo een kwalijke rol spelen in het normaliseren van racisme.
Een LHBTI’er met een Turkse achtergrond zegt: ‘Als LHBTI-moslim moet ik vaker opkomen voor de rechten van moslims, omdat deze vaak meer haat ontvangen dan LHBTI’ers. In gesprekken gaat het vaker over mijn achtergrond in plaats van geaardheid. Dit is waarom de strijd tegen moslimhaat nu voor mij belangrijker is.’ Voor andere mensen in de zaal was dit erg herkenbaar.
In een reactie stelde Latifa dat ze deze houding kan begrijpen: ‘Er is de laatste tijd veel aandacht voor moslim-LHBTI’ers, maar het gaat dan te vaak toch gewoon over moslimhaat en terrorisme in plaats van LHBTI-onderwerpen. Maar voor mij gaan beiden hand in hand. Op mijn werk krijg ik te maken seksisme, homofobie en islamofobie. Grapjes die voor andere mensen leuk lijken, kunnen voor mij kwetsend zijn. Het doel moet zijn om de hele LHBTI- en moslim- en vrouwencommunity bijeen te brengen, en onderdrukking samen te bestrijden.’
Binnen de gevestigde LHBTI-organisaties is er slechts beperkt ruimte voor dit intersectionele perspectief. Kees merkt op dat de gay pride een steeds commerciëler karakter krijgt en dat politieke strijd van LHBTI’ers in Nederland grotendeels onzichtbaar is: ‘Wat zou het mooi zijn als het COC ook onderdeel zou zijn van antiracismeprotesten. Op het moment hebben ze last van een tunnelvisie en komen ze alleen in actie als bijvoorbeeld Putin ons land bezoekt. De link met racisme is voor hen niet duidelijk, terwijl veel LHBTI’ers hierdoor geraakt worden.’
Adineh sloot de avond af en stelde dat de afgelopen dagen ook laten zien dat er ook een alternatief is. ‘Het is belangrijk een tegengeluid te laten horen. Kijk naar de reacties om een “Islam uitzwaaidag” te organiseren. Veel verschillende mensen en groepen spreken zich zo uit tegen racisme. Het is belangrijk dat er solidariteit wordt getoond. Hiervoor moet ook een podium gecreërd worden.’
Na afloop van de bijeenkomst overheerste het gevoel maar een gedeelte van de achtergrond besproken te hebben. Het is belangrijk dat deze discussie ook gevoerd wordt binnen een groter LHBTI-publiek. Bezoekers van de bijeenkomst gisteren waren al overtuigd van het belang om de strijd tegen beide vormen van onderdrukking te verbinden. Voor veel andere LHBTI’ers is dit niet vanzelfsprekend. Hiernaast inspireerde de avond ook om na te denken over het organiseren van actie om de stilte rond homo- en moslimhaat te verbreken.