Hoe ik van de bom leerde houden

Op dinsdag 15 maart vertoont het Filmmuseum in Amsterdam Stanley Kubricks meesterlijke satire Dr. Strangelove or: How I learned to stop worrying and love the bomb, waarin Peter Sellers drie rollen voor zijn rekening neemt. De film zal ingeleid worden met een lezing door Jan Salden, filmrecensent en docent Academie van Beeldende Kunsten Maastricht.

Door Dave Dear

De film gaat over de totaal doorgedraaide generaal Jack Ripper die op slinkse wijze een nucleaire oorlog met Rusland probeert te beginnen. Hij geeft een eskadron B-52 bommenwerpers het bevel om ‘plan R’ uit te voeren. Dit plan geeft hem de mogelijkheid om een aanval op Russische doelen uit te voeren zonder toestemming van de president.

In de legendarische ‘War Room’ in het Pentagon wordt paniekerig gezocht naar een oplossing om totale vernietiging te voorkomen. Terwijl generaal Buck Turgidson een map opent met het label ‘World targets in megadeaths’ legt hij uit dat het misschien het beste is om van de situatie gebruik te maken en dan maar een totale aanval op Rusland te beginnen.

Volgens zijn analyse zal dit ‘slechts’ 10 tot 20 miljoen Amerikanen het leven kosten. De president roept de hulp in van Dr. Strangelove, een voormalige nazi en atoombomexpert met een oncontroleerbare hand die af en toe per ongeluk de president probeert te wurgen of een Hitlergroet brengt.

Het briljante van de film is de zwartgallige humor waarmee allerlei absurde ideeën, oplossingen en situaties je als kijker voorgeschoteld worden. Het antioorlogssentiment van Kubrick druipt van het scherm. Soms door de scherpe dialogen, en op andere momenten overduidelijk in beeld gebracht door vechtende militairen met een groot bord op de achtergrond met daarop de tekst ‘Peace is our profession’.

Naast Kubricks afschuw van oorlog en oorlogszuchtige leiders speelt ook zijn afkeer van machismo en vrouwenonderdrukking een rol in de film. De terugkerende paranoia van generaal Jack Ripper dat de communisten uit zouden zijn op zijn heilige ‘lichaamsvocht’ is daar een voorbeeld van.

Duidelijk zijn ook de seksistische criteria waaraan vrouwen moeten voldoen om geselecteerd te worden om in ondergrondse mijnen een nucleaire winter te overleven.

Dr. Strangelove is een klassieker die elke filmliefhebber gezien zou moeten hebben. Kubrick laat op ironische manier zien waar de wederzijdse paranoia ten tijde van de Koude Oorlog toe had kunnen leiden. Maar hoe bizar de situaties op het doek ook zijn, de dagelijkse praktijk is vaak nog veel onwerkelijker.

Meer info over de lezing op de site van EYE.