Hoe doorbreken we de spiraal van oorlogsterreur en aanslagen?
Door Ewout van den Berg
‘Chickens coming home to roost’, zo reageerde Malcolm X op de moord op John F. Kennedy in 1963. Voor Malcolm betekende de aanslag het thuiskomen van het routineuze geweld van de Amerikaanse staat. Een land dat tot stand kwam met de genocide van zijn inwoners, werd opgebouwd over de ruggen van tot slaaf gemaakten, politieterreur gebruikt tegen voornamelijk arme zwarte inwoners en buitenlandse oorlogen voert om haar belangen veilig te stellen.
Hetzelfde geldt voor de aanslagen in Parijs en Brussel. Je kunt niet verwachten dat de intensieve haat- en oorlogscampagne sinds 11 september zonder gevolgen blijft. Het pijnlijke is dat de groep die verantwoordelijk is voor deze campagne – de gevestigde politiek, rechts – tegelijkertijd de groep is die hier het meeste van profiteert. Dit zou niet zo hoeven zijn.
Links gelijk
Op 15 februari 2003 gingen in Amsterdam honderdduizend mensen de straat op tegen de oorlog tegen Irak. De antioorlogsbeweging zei dat Saddam Hoessein geen massavernietigingswapens bezat en dat de oorlog enkel tot meer onschuldige slachtoffers zou leiden en destabilisatie van het Midden-Oosten. Links heeft op al deze punten gelijk gekregen.
Honderdduizenden mensen in Irak en Afghanistan kwamen om door Westerse oorlogsterreur. Om de bezetting en plundering van Irak te overzien werden aan de Baath-partij gelieerde ambtenaren uit hun positie gezet en bevolkingsgroepen tegen elkaar uitgespeeld. Vreedzaam verzet tegen het door het Westen gesteunde Maliki-regime werd met grof geweld onderdrukt. Uit deze vernietiging is het reactionaire Daesh ontstaan.
Links had deze gevolgen voorzien. Maar er zit een wereld van verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Dit laatste is afhankelijk van de machtsverhoudingen.
De antioorlogsbeweging was niet sterk genoeg om de oorlog te voorkomen of tot een spoedig einde te dwingen. Ook de antiracismebeweging die in deze jaren werd opgebouwd, werd in de steek gelaten door gevestigd links. Na het massale arbeidersverzet tegen de verhoging van de pensioenleeftijd – 350.000 mensen demonstreerden in 2004 op Museumplein – volgde het verraad van de vakbondsleiding en werd het verzet tegen bezuinigingsbeleid gesmoord. De neergang van die bewegingen en de dominantie van rechts zijn twee kanten van dezelfde medaille.
Rechtse hegemonie
Dit is waarom dezelfde oorlogshitsers die ons de afgelopen jaren de bombardementen op Irak en Syrië hebben verkocht, nu wegkomen met hun onzin over een ‘aanval op onze open en vrije samenleving’. Wilders doet hier een schepje bovenop en wil Syrië-gangers preventief opsluiten en sluit niet uit de islam op termijn te verbieden. Het is een nieuw racistisch dieptepunt van de ‘Partij Voor de Vrijheid’ die ook tegen de vrijheid is van moslima’s om een hoofddoek te dragen en tientallen miljoenen moslims wil deporteren uit Europa.
Symbolisch voor deze rechtse dominantie is de breed gedeelde zorg over de stand van de veiligheidsdiensten. Zelfs Emile Roemer stelde direct na de aanslagen op ‘om de veiligheidsdiensten hun werk te laten doen’. Maar zoals de Vlaamse antropoloog Jan Blommaert ook al betoogde, werden de aanslagen in Brussel juist voorafgegaan door een periode van een stevige uitbreiding van bevoegdheden voor de veiligheidsdiensten.
Versterking van verschillende delen van het repressie-apparaat neemt de voedingsbodem van aanslagen niet weg. Voor veel plegers van aanslagen is dit juist een belangrijke stap in hun radicaliseringsproces. Veiligheidsdiensten hebben een lange geschiedenis van wegkijken en zelfs het faciliteren van terreur. Het waren overenthousiaste wijkagenten, met hun structureel racistische en gewelddadige politieoptreden, waartegen jongeren in de Schilderswijk afgelopen zomer in opstand kwamen.
Reactie van links
Het versterken van de repressie, de aanvallen op islamitische Nederlanders en de voortzetting van de oorlogspolitiek maakt een aanslag in Nederland alleen maar waarschijnlijker. De afbraakpolitiek zal de armoede en uitzichtloosheid van gemarginaliseerde groepen versterken. Rechts creëert zelf de voedingsbodem voor terrorisme, en slaagt er tegelijkertijd om te scoren als aanslagen plaatsvinden.
Dat het hiermee wegkomt is het gevolg van het feit dat gevestigd links de rechtse leugens liever negeert dan confronteert. Terwijl een grootschalig Europees onderzoek bijvoorbeeld laat zien dat deze generatie jihadi’s minder gelovig zijn, wordt steeds de leugen herhaald dat terrorisme door ‘de islam’ komt en dat moslims daarom ‘hand in eigen boezem’ moeten steken.
Om de vicieuze cirkel te doorbreken moet links een eigen agenda ontwikkelen die radicaal breekt met de rechtse logica. Er moet een einde komen aan westerse oorlogen, het bestrijden van racisme dat de samenleving ontwricht moet een topprioriteit worden, sociale voorzieningen moeten worden hersteld en er moeten kwalitatief goede banen en betaalbare woningen worden gecreëerd zodat jonge mensen eindelijk een keer de kans krijgen om een toekomst op te bouwen.
Als links het lef ontwikkelt om een eigen perspectief te stellen en echte strijd organiseert om dat perspectief af te dwingen, kunnen we een alternatief bieden voor demoralisatie, afbraak, oorlog en haat. Dat betekent erkennen dat de linkse voorzichtigheid heeft bijgedragen aan de verrechtsing en dat de verantwoordelijkheid om een betere wereld te creëren op onze schouders rust.