Hoe Britse geheim agenten levens van activisten verwoestten

In het Verenigd Koninkrijk werd de regering in 2015 gedwongen om een grootschalig onderzoek in te stellen naar de infiltratie van linkse groepen sinds 1968. Het besluit volgde op een reeks onthullingen.

Zo werden familieleden van Stephen Lawrence bespied, met als doel om hun reputatie kapot te maken.

Stephen Lawrence was slachtoffer van een racistische moord, die – zoals uit later onderzoek bleek – door institutioneel racisme binnen de Britse politie lang onopgelost bleef. Zijn familie zette zich in voor rechtvaardigheid voor Stephen en om het racisme binnen de politie aan de kaak te stellen. Daarom moesten zij in diskrediet worden gebracht.

Een andere aanleiding was dat milieuactiviste Lisa Jones er bij toeval achter kwam dat haar vriend, waarmee ze al zes jaar samen was, een geheim agent bleek te zijn die haar moest bespieden.

In een derde voorval stal een geheim agent de identiteit van een dood kind en knoopte een jarenlange relatie aan met een milieuactiviste waarmee hij een kind kreeg. De man die uit deze relatie geboren werd kwam er pas op zijn 26ste achter dat zijn vader een geheim agent is en liep er een trauma van op.

De ‘misdaad’ die de slachtoffers van de geheime diensten hadden begaan, was dat ze zich op verschillende manieren inzetten voor rechtvaardigheid. Soms hadden ze slechts iemand in hun omgeving die actief was.

Het Undercover Policing Enquiry, zoals het onderzoek heette, was niet onomstreden. Zo was er kritiek op het feit dat de onderzoekers de anonimiteit van geheim agenten in acht hielden en daarmee nalieten om het onderzoek transparant en openbaar te laten plaatsvinden. De politie zelf stelde ook alles in het werk om hun vuile was binnen te houden.

Wel onthulde het onderzoek, dat in 2018 werd afgerond, dat 150 geheim agenten meer dan 1000 organisaties, partijen en bewegingen hebben geïnfiltreerd. Hoewel er geen lijst werd gepubliceerd is het duidelijk dat het om grotendeels linkse bewegingen, groepen en partijen ging: uit de milieubeweging, de antiracismebeweging, de dierenrechtenbeweging en de socialistische beweging.

Het onderzoek naar de politieke activiteit van spionnen in het Verenigd Koninkrijk was in vergelijking met wat uit andere landen bekend is, tamelijk vergaand. Maar onthullingen uit andere landen tonen eenzelfde beeld: hun doelwitten zijn veel vaker links dan rechts, hoewel extreemrechtse groepen veel gewelddadiger zijn.

Hun doel is dan ook niet het bestrijden van criminaliteit of het beschermen van de openbare orde, maar het ondermijnen van maatschappelijk verzet en het beschermen van de heersende verhoudingen.

Hoewel de impact van dit soort geheime operaties op de levens van individuen enorm is, is de schade die het aan de samenleving toebrengt door sociale vooruitgang te criminaliseren en te ondermijnen misschien nog wel veel groter.