Hoe bouwen we de klimaatbeweging?
Blok voor radicale klimaatrechtvaardigheid, op de klimaatmars, Amsterdam, maart 2019
Eind augustus berichtten wetenschappers dat het ijs van Groenland in versneld tempo smelt. De Groenlandse ijskap verloor vorig jaar 532 miljard ton aan massa. Dit recordverlies alleen zorgt voor een stijging van de zeespiegel met 1,5 mm. Wetenschappers waarschuwen voor een zichzelf versterkend effect doordat gletsjers door het smelten meer worden blootgesteld aan de warmere onderstroom in de zee.
De hittegolf in augustus duurde dertien dagen, waarvan negen dagen met tropische temperaturen. Het was de langste hittegolf ooit gemeten. Tussen 2000 en 2020 werden in totaal 13 hittegolven gemeten, bijna net zoveel als de 16 hittegolven tussen 1900 en 2000. De gevolgen van de hitte zijn al ontwrichtend genoeg, maar vergelijk dit met temperaturen waar inwoners van Irak (53°C) of Libanon (48°C) mee te maken hadden. Inwoners van het mondiale zuiden worden nog harder geraakt door de klimaatcrisis.
Neoliberaal klimaatbeleid
Ondertussen nemen regeringsleiders enkel symbolische maatregelen. Zo presenteerde Eurocommissaris Frans Timmermans een half jaar geleden het plan voor een ‘Green Deal’. Dit plan richt zich op een klimaatneutrale EU in 2050, maar voorziet vooral in allerlei subsidies en protectionisme voor het Europese bedrijfsleven. Binnen het kapitalisme mag de winstgevendheid niet bedreigd worden en is klimaataanpassing vooral een exportproduct.
Terugblikkend op twee jaar scholierenstakingen concludeerde Greta Thunberg in The Guardian dan ook: ‘De kloof tussen wat we moeten doen en wat daadwerkelijk gebeurt, wordt met de minuut groter. In de praktijk hebben we nog twee cruciale jaren verloren aan politieke passiviteit’.
Rutte-III werd aangekondigd als het ‘groenste kabinet ooit’. Toen al stelden we dat dit nergens op gebaseerd was, maar dit is alleen nog maar duidelijker geworden. Zo werd de CO2-heffing voor grote bedrijven vanwege de coronacrisis ingetrokken. Uit onderzoek van Milieudefensie blijkt bovendien dat de zware industrie het minst belasting betaalt voor elke ton uitstoot. Klimaatbeleid is voor Rutte een manier om rijkdom te herverdelen: van publieke voorzieningen, mkb en werkende mensen naar multinationals.
Protesten
Het is daarom erg goed nieuws dat klimaatgroepen nieuwe acties hebben aangekondigd voor september. Extinction Rebellion organiseert burgerlijke ongehoorzaamheidsacties tijdens hun ‘Septemberrebellie’. De scholieren van Fridays for Future bouwen aan klimaatcoalities door het land voor een nieuwe staking op 25 september.
Het zijn de eerste grotere protestacties in Nederlands sinds de coronacrisis het internationale momentum van de klimaatbeweging doorbrak. De grote Black Lives Matterprotesten lieten zien dat corona niet betekent dat we ons activisme maar naar online moeten verplaatsen. Juist in deze periode waarin verschillende crises op elkaar inwerken, moeten we verzet op straat bouwen.
Afgevaardigden van tientallen klimaatorganisaties kwamen op 22 augustus in Amsterdam samen om lessen te trekken en vooruit te blikken op de komende periode. Er was een groot gevoel van urgentie over de noodzaak de klimaatbeweging uit te bouwen en hierbij samen te werken. De verkiezingen op 17 maart werden gezien als een belangrijk moment om klimaatbeleid af te dwingen, maar over de manier waarop vond geen discussie plaats.
Milieudefensie heeft het initiatief genomen om met een brede maatschappelijke coalitie een groot protest te organiseren vlak voor de komende verkiezingen. Dit is erg welkom, maar het is ook belangrijk om lessen te trekken uit het verleden. In 2019 kwamen 40.000 mensen vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen samen in de stromende regen, maar vervolgens werd er niets gedaan om dit protest een vervolg te geven. Integendeel, de NGO’s trokken zich terug naar de onderhandelingstafels en grassrootsactivisten moesten alles opnieuw opbouwen met de scholierenstaking een half jaar later.
Bouwstenen
Eén groot protest net voor de verkiezingen gaat niets veranderen. De kans op een ecologisch en links kabinet dat doet wat er nodig is om de klimaatcrisis te stoppen, is nihil. Dit betekent dat klimaatactivisten zich moeten richten op het bouwen van een permanente beweging voor klimaatrechtvaardigheid. Hiervoor zijn verschillende bouwstenen nodig.
In de eerste plaats zijn er offensieve eisen nodig die de rekening bij de vervuilers leggen. Eisen zoals het nationaliseren en ontmantelen van fossiele bedrijven, gratis openbaar vervoer voor iedereen en het isoleren van alle sociale huurwoningen en goedkopere koopwoningen. Het laatste wat we nodig hebben is beleid dat werkende mensen in de handen van extreemrechts drijft.
Hiernaast moeten verschillende actievormen elkaar versterken: demonstraties, burgerlijke ongehoorzaamheid en acties van werkende mensen. Het is belangrijk dat klimaatactivisten actief zijn op hun werkplek en momenten zoals de scholierenstaking proberen aan te grijpen om discussies te voeren met collega’s en solidariteit zichtbaar te maken.
Ten derde hebben we sterke lokale klimaatcoalities nodig waarin activisten van verschillende klimaatgroepen elkaar kunnen vinden. Door samen actie te voeren voor lokale eisen, kunnen meer mensen worden betrokken. Een sterke landelijke klimaatbeweging is alleen mogelijk wanneer die bestaat uit gewortelde lokale coalities in alle delen van het land. Tot slot is het belangrijk om te onderstrepen dat de klimaatcrisis slechts één van de verschrikkelijke gevolgen van het kapitalistische systeem is. Voor duurzame oplossingen hebben we een revolutionaire breuk nodig.