Hittegolf: het probleem heet kapitalisme

Blok voor radicale klimaatrechtvaardigheid, op de klimaatmars, Amsterdam, maart 2019
Afgelopen woensdag werd er met 39,3 graden een nieuw warmterecord neergezet in Nederland. Een dag later werd dit alweer verpulverd met 40,7 graden. Terecht wordt de hittegolf gekoppeld aan klimaatverandering, maar het kapitalisme is het onderliggende probleem waar niemand het over heeft.
26 juli 2019

De gevolgen van deze hittegolf in Nederland zijn groot: mensen worden onwel, bruggen zetten uit, treinen rijden niet en duizenden dieren komen om in oververhitte stallen. De grote gevolgen voor de natuur van de droogte van vorig jaar worden hiermee alleen maar erger. De warmste dagen worden warmer. Door heel Europa worden hitterecords gebroken en in het poolgebied staan nu grote gebieden die eerst door ijs bedekt werden in brand.

In grote delen van de rest van de wereld zijn de gevolgen van de klimaatcrisis nog veel dramatischer. In het voorjaar kwamen meer dan 750 mensen om in Mozambique, Zimbabwe en Malawi door orkaan Idai. De Indiase miljoenenstad Chennai zit al maanden zonder water nu haar grootste waterreservoirs zijn opgedroogd. Inwoners van landen die het minste hebben bijgedragen aan de mondiale CO2-uitstoot worden het hardste getroffen.

Het is erg goed dat wetenschappers zoals weerman Gerrit Hiemstra zich niet laten intimideren door extreemrechtse klimaatontkenners. Hiemstra tweette: ‘De 40+ temperaturen van vandaag zijn bizar. Zonder #klimaatverandering zouden deze nooit gerealiseerd zijn. De klimaatverandering is voor 100% veroorzaakt door ons, u en ik. Iedereen die deze klimaatverandering nu nog ontkent, begrijpt het niet of wil bewust verwarring zaaien.’

Kapitalisme

Maar het is niet waar dat ‘wij samen’ klimaatverandering veroorzaken. Bedrijven zoals Shell wisten al in de jaren tachtig van het bestaan van klimaatverandering. Toch ging het door met zijn verwoestende praktijken: het winnen van olie in de Niger-delta, gasboringen in Groningen en het financieren van klimaatontkenning. De fossiele industrie heeft een institutioneel belang om de voorraden fossiele brandstof uit de grond te halen om zoveel mogelijk winst te maken.

Binnen het kapitalisme produceren bedrijven voor de winst van enkelen, niet voor de behoeften van ons allemaal. CO2-uitstoot, plastic afval en vervuiling van de leefomgeving worden binnen dit systeem gevat onder ‘externaliteiten’. Concurrentie zorgt ervoor dat geen enkel bedrijf meer kosten wil maken dan de andere bedrijven. Dit is ook de reden dat na decennia aan klimaattoppen, de mondiale CO2-uitstoot in nog geen enkel jaar is gedaald. De stagnerende wereldeconomie, en een misschien wel spoedig verdiepende economische crisis, zal deze concurrentie alleen maar verscherpen.

Het is vrij helder wat er moet gebeuren om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden te houden: fossiele brandstoffen moeten in de grond blijven, er zijn grootschalige investeringen nodig in duurzame energie, omscholing van mensen die werkzaam zijn in de fossiele industrie, openbaar vervoersnetwerken moeten worden uitgebouwd en toegankelijker gemaakt, (voedsel)productie moet lokaal plaatsvinden, technologische kennis moet vrij beschikbaar gemaakt worden, etc. Het tijdsframe waarbinnen dit moet gebeuren wordt steeds kleiner. Binnen anderhalf jaar moet het beleid fundamenteel anders om 2020 het ‘piekjaar te laten zijn qua CO2-uitstoot. Maar dit staat haaks op de logica van dit economische systeem.

Perspectief

Linkse partijen, NGO’s en de vakbond zijn nu achter de schermen bezig met lobbyen om het eind juni gepresenteerde klimaatakkoord iets te verbeteren. Dit is een verspilling van energie. Het klimaatakkoord is een lachertje: Schiphol en de mogelijke uitbreiding naar Lelystad worden niet eens genoemd. Dit terwijl de zwaar gesubsidieerde luchtvaartindustrie nog steeds groeit en een van de sectoren is die de meeste CO2 uitstoot. Nog nooit werden er zoveel vluchten op een dag geregistreerd als afgelopen woensdag: 225.000.

Met het klimaatakkoord houdt kabinet Rutte 3 grote vervuilers de hand boven het hoofd en probeert het de winstgevendheid van andere bedrijven met allerlei soorten subsidies en fondsen te vergroten. Alsof de klimaatcrisis een exportproduct is van BV Nederland. Maar werkende mensen worden ‘op hun verantwoordelijkheid’ aangesproken als individu. Door middel van ‘prikkels’, zoals een hogere gasrekening, moeten ze ‘verleid’ worden tot het maken van duurzame keuzes.

Deze neoliberale en individualistische insteek is een groot probleem voor de klimaatbeweging: de CO2-uitstoot wordt er niet door gereduceerd tot het niveau dat nodig is en het ondergraaft tegelijkertijd het draagvlak voor een (werkend) klimaatbeleid. Terwijl multinationals zoals Shell de levens van Groningers in gevaar brengen en nog steeds geen belasting betalen, moeten werkende mensen de prijs betalen. De neofascist Baudet probeert aan te sluiten bij de woede hierover en verlegt de aandacht van de grote bedrijven naar ‘links’ en klimaatontkenning.

Rutte probeert met het neoliberale klimaatakkoord het momentum van de klimaatbeweging te breken. Links doet er daarom goed aan zich hier niet medeverantwoordelijk voor te maken, maar juist eigen eisen naar voren te schuiven voor een werkende en rechtvaardige transitie. Het voorbeeld van de Green New Deal in landen zoals de Verenigde Staten en Canada zou daarom naar de Nederlandse context moeten worden vertaald .

Op vrijdag 20 en vrijdag 27 september worden er wereldwijd klimaatstakingen gehouden. Dit is een belangrijke stap in de ontwikkeling van de klimaatbeweging: jongeren gaven met hun massale schoolstakingen het goede voorbeeld. Als werkende mensen zich hierbij aansluiten, kunnen we met de druk van stakingen de fossiele economie tot stilstand brengen. Op naar een wereld waarin bedrijven niet langer onze leefomgeving vernietigen, waarin gewone mensen (en niet aandeelhouders) collectief de controle hebben over hun toekomst!

In Nederland wordt er op 27 september gestaakt en gedemonstreerd. Neem contact met ons op als je binnen de bond wilt organiseren of wilt helpen mobiliseren voor de demonstratie.